Xalbador, Fernando Aire, Urepele, Nafarroa Beherean jaio zen 1920ko ekainaren 19a. Bertsolaria eta artzaina izan zen. Urepelen hil zen 1976ko azaroaren 7an, omenaldi handia egin zioten egun berean. Bertsolari liriko eta poetikoa, seriostasuna eta malenkonia ordezkatu izan zituen anitzetan; bizitza, familia, baserria, fedea eta natura izan zituen bertsoetako gai. Mattin Trekurekin batera, Ipar eta Hego Euskal Herriko bertsozaleak elkartu zituen. Ezin bertzean (1969) eta Odolaren mintzoa (1976) bertso bildumak eman zituen argitara. Bere garaiko bertsolari txapelketa eta sariketa gehien-gehienetan parte hartu zuen, oso maila altuan.
Xabier Letek bertsolari ugariren bertsoak kantatu zituen, Berrehun urtez bertsotan (2001) CD bilduman. (Xenpelar, Bilitx, Elizanburu, Etxahun, Otaño, Txirrita, Basarri, Uztapide, Xalbador eta Lazkao Txiki).
“Jainkoa eta ni” Xalbadorren bertsoak entzutea eskatzen dizut, Xabier Leteren ahotsean. Hemen duzu esteka. Bertso hauen hitzak ere eskura dituzu, baxenafarreraz.
Kontura zaitez zein den Xalbadorrek adierazten duen aldaketa fedearen alorrean. Beldurretik maitasunera. Infernuaren ikaratik eta hoztasunetik, Jauna lagun bezala ikustera.
Nola deskribatuko zenuke Xalbadorren mezua? Zein izan daiteke erlijioaren balioa pertsona batengan?
Xalbdorrek, “Jainkoa eta ni” bertsoen bidez, bere fede esperientzia azaltzen digu:
Beldurrezko erlijio batetik maitasunezko sinesmenera egindako bilakaera.
Bertso honen hasieran, Xalbadorrek umetan bizitako giro erlijiosoari buruz hitz egiten du. Nola, garai hartan, Jainkoarekiko beldurra sustatzen zen eta zerbait oker eginez gero infernurako bidea aipatzen zen.
Baina Jainkoaren irudi okerra islatzea besterik ez zuten egiten, izua sortaratzen zuten. Jainkoaren eta gizakiaren arteko erlazioak ezin du beldurrezkoa izan, ezta lege eta aginduetan oinarritutakoa ere.
Salbamena legeak betetzeak emango balu, horrek esan nahi du, ez betetzeak pekatari egiten gaituela. Fedeak ezin du izan sufrimendu bat.
Xalbadorrek, Jainkoari buruz txikitan nola hitz egin zioten aipatu ondoren, bere bihotzean gertatutako aldaketa erakusten digu. Jainkoaren irudia aldatu zuen eta Aita lagun maitakar bezala ikusten zuen.
Jainkoa maitasuna, barkamena, itxaropena… da. Hori sentitzea da fedea. Eta fedeak salbatzen gaitu. Jainkoak bakarrik salba gaitzake.
Xalbadorrek fedearen bere ikuspuntua nola joan zen aldatzen erakusten digu. Hasteko hasiera batean nolako ikuspuntua zeukan azaltzen du, erakusten txikitan jainkoaren izena erabiltzen zutela aginduak etab. emateko. Horrek beldurra sortzen zuen beregan eta jainkoa ez luke ez beldurra eman behar eta bere izena ez lukete erabili behar aginduak betearazteko. Azkenean bera konturatu zen ez ziola beldurra eduki behar eta aita lagun maitakar bat zela uste zuen.
Beste aldetik esango nuke pertsona batengan erlijioa salbazioa suposatu dezakeela. Jainkoak maite gaituelako eta laguntzen gaituelako.
Egia esan, ez dut oso ondo ulertu. Uste dut erlijioak duen balioaz hitz egiten duela, baina ez nago ziur.
Nire ustez, erlijioa oso garrantzitsua da pertsona batean, berdin du kristautasuna edo beste erlijio bat den, baina zerbaitetan sinestea oso garrantzitsua dela uste dut. Nik, kristautasunean sinesten dut. Nire ustez, ez dago ezer garrantzitsuagorik sinestea baino. Sinesten badegu, dena ona izango da, Jangoikoa gurekin baitago beti.
Xalbadorrek bertsoak jainkoarengatik hitz eginten du.
Erakusten du jainkoarengan sinestea ez dela errezatzea bakarrik, beste gauz askorekin deitu dezakegula jainkoari eta pertsona bat ez dela gutxiago era horretara egiteagatik.
Bertsoan jainkoarengatik hitz eginten du, ematen du jainkoarengana dirijitzen dela bertso horrekin, hau da, bertso horrekin era batera jainkoarekin hitz eginten bezala hari dela.
Ikusten da bera oso ona zela bertsotan eta bere lagunek asko miresten zuten bera, oso bertsolari ona zelako eta oso pertsona ona zelako.
Nire ustez erlijio pertsona batengan oso garrantsitzua izan daiteke, pertsona hori bakarrik baldinbadago eta jainkoarengan sinezten badu, ez delako hain bakarrik sentituko, pertsatuko duelak berarekin batenbat dagoelako.
Oso hunkigarria iruditu zait Xalbadorren mezua. Jainkoa zen bere lagunik onena, beti laguntzeko prest zeukan. Xalbador ez zen momentu ona igarotzen ari bere bizitzan, eta horregatik Jainkoari laguntza eskatu zion baina honek ez zion erantzun/lagundu.
Ez zionez lagundu Jainkoak, haserre bizian egon zen hilabete batzuetan Xalbador Jainkoarekin. Baina azkenerako, Xalbadorrek ikusi zuen ez zuela pena merezi hainbeste haserretzea beti hor, laguntzen egon den pertsona batekin.
Gai honek, serikusi handia du erlijioarekin. Jainkoa garrantzitsua da gure erlijioan eta BETI dago guri laguntzeko prest. Behin ez digulako laguntzen ez dugu haserretu behar. Lagunak izaten jarraitu behar dugu.
Xalbadorri txiki-txikitatik esan zioten bekatuak egiten bazituen Jainkoak zigortu egingo zuela eta infernura joango zela. Horregatik, Jainkoarenganakekio beldurrez bizi izan zen bere bizitzaren zati handi batean. Hala ere, azkenean ohartu zen Jainkoaren benetako esanahiaz: maitasuna da Jainkoa, gu guztion laguna. Eta Xalbadorrentzat nahikoa izan zen hori ulertzea lasai eta Jainkoaren maitasunarekin bizitzeko.
Xalbadorren mezua fedez beteriko mezua da. Mezu garrantzitsua eta beharrezkoa. Xalbador bertsolari garrantzitsua izan zen eta gaur egun bere bertso asko gordeta daude eta entzungai, uste dut ederra dela bertso zaharretaz gozatzea.Jauna laguntzat hartzera laguntzen du
Xalbadorrek fedea izan behar dugula zabaltzen du. Kristautasuna oso garrantzitsua dela dio eta garrantzi haundia ematen dio fedeari. Ekarpen handia da kristautasunarentzat baina baita euskal kulturarentzat ere.Kulturan Xalbadorrek ekarpen haundiak egin zituen eta bertsolaritzan ere bai.
Erlijio pertsona batentzat oso garrantzitsua da. Fedea izatea momentu on zein zailetan oso garrantzitsua da. Balio garrantzitsua du erlijioak pertsonengan. Fedeak asko laguntzen du une oro. Garrantzitsua da fedea izatea eta Jainkoarengan sinestea nire ustez.Jainkoak beti laguntzen bait du.
Xalbadorrek bere bertsotan txikitatik Jainkoarekin izandako harremana kontatzen du. Esaten du bere gurasoak sinesdunak zirela eta bera sinesduna izateko hezi zutela. Esaten du amaieran Jainkoaren “laguna” egin zela, horren ondoren, ez zuela nekerik. Ez dio ezer eskatzen bakarrik amodioa.
Erlijioak balio desberdina du pertsona bakoitzerentzat, batzuentzat soilik Jainkoan sinestea da, beste batzuentzat bizitzeko modu bat. Batzuk erlijiorik gabe ezingo lukete bizi, beste batzuk bizia beste era batera biziko lukete. Erlijioaren balioa ez da zehatza, norberak ematen dio nahi duen balioa.
Xalbadorrek esan nahi diguna da, Jainkoaren urrun bagaude gauzak okerrago joango zaizkigula, beraz, Jainkoarengan sinetsi behar dugula.
Erlijioaz sinesten duen pertsona bada, bere bizitzako gauzarik garrantzitsuenetako bat izango da, beste gauza batzuekin batera. Balio handia izango du pertsona hauengan.
Erlijioaz ez dutenek sinesten, ez du baliorik izango erlijioak, bere bizitzan.
Xalbadorren mezua deskribatzeko bai esango nukeela fedez beterik dagoela bere mezua eta garrantzitsua dela. Bertsolaria izan zen bere bizitzan eta gaur egun baditugu bere bertsoak jasota. Fedea zabaldu nahi du. Berarentzat kristautasuna garratzitsua ikusteaz gain, fedeari ere garrantzia ematen dio eta jauna laguntzat hartzera laguntzen du.
Euskal kulturan ekarpen handia egin du bertsolaritza eta kanta munduan. Fedea izatean momentu on zein zailetan oso garrantzitsua dela berarentzat nabari da fedeak asko lagunduko diolako nabari da.
Xalbador, txikitatik jaso du erlijioa eta Jainkoaren ezagutza. Hasieran, beldurra zeukan Jainkoari baina, konturatu zen Jainkoak, gauza onak ekartzen dizkola eta bere lagun egiten da. Orduan, konturatzen da Jainkoak lagundu egiten diola.
Xalbadorrek transmititzen didan mezua da, Jainkoari ez zaiola beldurrik izan behar zeren beti hor dago laguntzeko prest.
Erlijioak erakusten digu, gauzak ondo egiten eta pertsona onak izaten. Baita ere, erakusten digu, Jainkoa beti hor dagoela gauza onak eta laguntzen, ezer eman gabe.
Xalbadorrek, “Jainkoa eta ni” bertsoen bidez, bere fedea azaltzen digu.
Lehendabizi, txikitan fedearekiko zer sentimendu zituen esplikatzen digu. Bere gurasoak fededunak zirenez, elizara joaten zirela azalduz, eta horregatik, Jainkoarenganako beldurra sortu zitzaiola esanez. Zergaitik? Gaizki jokatuz gero, infernura joango zela uste zuelako.
Jainkoaren begietan zein nolako gaizki sentitzen zen azaltzen digun arren, segituan onartzen du hori bere inguruan Jainkoaren itxura okerra islatzen zutelako zela, berak dituen gauza ederrak irakatsi beharrean, okerrenak irakasten baitzizkioten. Horregatik, hausnarketa honen ondoren, Jainkoarekiko zuen jarrera nola aldatu zen kontatzen du. Aurretik sentitzen zuen hoztasunaren ordez, esker ona sentitzen baitzuen. Fedea jadanik ez zen sufrimendua, bakea baizik.
Azkenik, aldaketa izugarri hau eta gero, Jainkoari eskatzen dion gauza bakarra amodioa da. Jainkoa baita maitasun zein bakearen iturria.
Xalbador Nafarroa Beherean jaiotako gizon apal bat zen. Bertsolari moduan ibiltzen zen eta oso bertsolari ona zen. Hil zenean omenaldi handi bat egin zioten oso pertsona garrantzitsutzat hartzen delako hemen Euskal Herrian. Xalbadorrek bere fedea aldatu zuen elizagan eta beldurretik maitasunera pasa zen. Honek esan nahi du hasieran izan ez arren, Xalbador azkenean fededun bihurtu zela eta Jauna lagun bezala ikusten hasi zela, testuan esaten duen bezala. Erlijioa oso garrantzitsua da zenbait pertsonengan eta hori behar dute lasai eta pozik bizi ahal izateko.
Garai hartan apaizak igortzen zuten mezua ez zetorren bat Jaungoikoarengan zuen sentimenduekin. Jaungoikoaren bila eta bila eta bere barruan aurkitu zuen Jaungoikoa eta pake osoan bizi izan zen pekatuaren bildurra uxatuta. Ez baitzion beldurrak bizitzen usten.
Jesusek bidaltzen digun mezua barneratu eta bizitza errezagoa izango da.
Xalbadorrek fedearen bere ikuspuntua nola joan zen aldatzen erakusten digu. Hasteko hasiera batean nolako ikuspuntua zeukan azaltzen du, erakusten txikitan jainkoaren izena erabiltzen zutela aginduak etab. emateko. Horrek beldurra sortzen zuen beregan eta jainkoa ez luke ez beldurra eman behar eta bere izena ez lukete erabili behar aginduak betearazteko. Azkenean bera konturatu zen ez ziola beldurra eduki behar eta aita lagun maitakar bat zela uste zuen.
Beste aldetik esango nuke pertsona batengan erlijioa salbazioa suposatu dezakeela. Jainkoak maite gaituelako eta laguntzen gaituelako.
Xalbador oso bertsolari ona zen eta fama handia zuen, Munduko bertsolari oberena izatera heldu zen baina egun batea ez zen batere ondo sentitzen eta bertan hil zen. Xalbadorren mezua oso polita zen jainkoarengan eta berak asko sentitzen zuela erakusten du abesti honetan jainkoarengan mezu honetan bai behintzat. Erlijioak pertsona batengan maitasuna erakusten du eta erlijioak beti pertsona guztioi bakea ematen digu nire ustez Xalbadorren antzera jokatu beharko genduko txikitan Xalbadorrek jainkoaren izena ematen zuen aginduak esateko, baina egun baten ohartu zen Xalbador jainkoaren beldur zela.
Geroago hasi zen pentsatzen eta ohartu zen azkenean zertarako eduki behar duen jainkoaren beldurra azkenean guztion aita bat delako.
Honek erakutzi dit jainkoak gu maite gaituela eta guk bera maitatu behar dugula.
Bere mezua uste dut dela hiltzera doala eta jaungoikoak nora dihoan eta erlazio hotz bat dagoela bezala.
Ematen duenez zintzotzeko edo konturatzeko zer egiten duen gaizki edota izua ezartzeko
Xalbador oso bertsolari ona zen eta fama handia zuen, Munduko bertsolari oberena izatera heldu zen baina egun batea ez zen batere ondo sentitzen eta bertan hil zen. Xalbadorren mezua oso polita zen jainkoarengan eta berak asko sentitzen zuela erakusten du abesti honetan jainkoarengan mezu honetan bai behintzat. Erlijioak pertsona batengan maitasuna erakusten du eta erlijioak beti pertsona guztioi bakea ematen digu nire ustez Xalbadorren antzera jokatu beharko genduko txikitan Xalbadorrek jainkoaren izena ematen zuen aginduak esateko, baina egun baten ohartu zen Xalbador jainkoaren beldur zela.
Geroago hasi zen pentsatzen eta ohartu zen azkenean zertarako eduki behar duen jainkoaren beldurra azkenean guztion aita bat delako.
Honek erakutzi dit jainkoak gu maite gaituela eta guk bera maitatu behar dugula.
Xalbador oso bertsolari ona zen eta fama handia zuen, Munduko bertsolari oberena izatera heldu zen baina egun batea ez zen batere ondo sentitzen eta bertan hil zen.
Xalbdorrek, “Jainkoa eta ni” bertsoen bidez, bere fede esperientzia azaltzen digu:
Beldurrezko erlijio batetik maitasunezko sinesmenera egindako bilakaerara.Bertso honek hasieran, Xalbadorrek umetan bizitako giro erlijiosoari buruz hitz egiten du. Nola garai hartan, Jainkoarekiko beldurra sustatzen zen eta zerbait oker eginez gero infernurako bidea aipatzen zen. Baina Jainkoaren irudi okerra jartzea besterik ez zuten egiten, izua geizten zuten. Jainkoaren eta gizakiaren arteko erlazioak ezin du beldurrezkoa izan behar, ezta lege eta aginduetan oinarritutakoa ere.
Xalbdorrek, “Jainkoa eta ni” bertsoen bidez, bere fede esperientzia azaltzen digu:
Beldurrezko erlijio batetik maitasunezko sinesmenera egindako bilakaera.
Xalbadorrek fedea izan behar dugula zabaltzen du. Kristautasuna oso garrantzitsua dela dio eta garrantzi haundia ematen dio fedeari. Ekarpen handia da kristautasunarentzat baina baita euskal kulturarentzat ere. Jainkoari ez zaiola beldurrik izan behar zeren beti hor dago laguntzeko prest.
Fedeak asko laguntzen du une oro. Garrantzitsua da fedea izatea eta Jainkoarengan sinestea nire ustez.Jainkoak beti laguntzen bait du. Eta Xalbadorrentzat nahikoa izan zen hori ulertzea lasai eta Jainkoaren maitasunarekin bizitzeko.
Oso hunkigarria iruditu zait Xalbadorren mezua. Jainkoa zen bere lagunik onena, beti laguntzeko prest zeukan. Xalbador ez zen momentu ona igarotzen ari bere bizitzan, eta horregatik Jainkoari laguntza eskatu zion baina honek ez zion erantzun/lagundu.
Ez zionez lagundu Jainkoak, haserre bizian egon zen hilabete batzuetan Xalbador Jainkoarekin. Baina azkenerako, Xalbadorrek ikusi zuen ez zuela pena merezi hainbeste haserretzea beti hor, laguntzen egon den pertsona batekin.
Gai honek, serikusi handia du erlijioarekin. Jainkoa garrantzitsua da gure erlijioan eta BETI dago guri laguntzeko prest. Behin ez digulako laguntzen ez dugu haserretu behar. Lagunak izaten jarraitu behar dugu.
Bertso hauekin Xalbadorrek bere fedea erakutsi nahi izan du. Oso abesti sentimentala dela iruditzen zait.
Xalbadorrek bere bizipen eta esperientzietatik hitzegiten du. Egia esan behar da, Xalbador oso bertsolari garrantsitsua izan da historian zehar bere bertso famatuengatik eta beti izango dugu oroimenean.
Kantua oso polita iruditu zait, barru barrutik kantatzen ari dela antzematen da. Abestiaren letran fijatu ezkero, ikusiko genuen gizon apal, fededun eta sentimentala dela.
Xalbador oso esanguratsua den bertsolari bat da, bai bizirik zegoenean eta bai hil eta gero ere. Bere bertsoekin bere pentsamenduak azaltzen ditu eta oraingo hontan Jainkoarengan fedea zuela azaltzen du.
Xalbadorrek bertso hauetan txikitatik izandako Jainkoarenganakok fedea erakusten du. Hain fededuntzat hartzen zuen bere burua, non Jainkoaren lagun egin zela esaten duen. Berak, besteengan mezu hori nahi du zabaldu eta beste pertsona guztiak ere bera bezala Jainkoaren lagun izatea.
Halako batean, asko hasarratu zen Jainkoarekin, baina konturatu zenez zuela pena merezi, Jaungoikoa beti egon zelako laguntzen eta etapa batean ez laguntzeagatik ez zuen Jainkoa gorrotatu behar.
Xalbadorri, umea zenean, gauza txarrak egiten bazituen, jainkoak zigortu egingo zuela esan ohi zioten. Eta horrela, bere bizitzako zati handi bat jainkoari beldurrez egon zen. Baina geroago konturatu zen zer esanahi zuen jainkoak eta maitatzen ikasi zuen. Hortik aurrera jainkoa berekin zegoelaren lasaitasunarekin bizi izan zen. Eta bertso hauetan, horixe espresatzen du.
Xalbador, Euskal Herriko bertsolaririk ezagunena eta mirestuena zela eta dela esan dezakegu.
“Jainkoa eta ni” bertsoen bidez, aditzera ematen digu Jainkoarekiko zuen erlazio eta fedea.
Bertso hauen hasieran, txikitatik izandako ikuspuntua azaltzen du. Ikus daiteke bera gaztea zenean, jendea, Jainkoaren beldur zela eta beti infernuarekiko beldurraz bizi zirela.
Nahiz eta haurtzaroan Jainkoarekiko irudi erreal bat izan gizartearen ondorioz, urteen poderioz, bere irudia hobera aldatzen joan zen.
Bertso hauetan ikus daiteke Xalbadorren iritzia fedeari eta erlijioari buruz zein den. Fedea, norberak sentitzen duena da eta guztiok ez dauka erlijio modu berean sentitu, praktikatu beharrik. Esan dezakegu, fedea gure salbamendua dela.
xalbador txikitan jaingoikoaren bildur zen baino gero konturatu zen jaingoikoa laguna zela. Bestalde xalbadorri zari asko eman zioten oso bertsolai ona zelako
Xalbadorrek fedez beteriko mezua bidaltzen du. Hasieran ez zuen asko sinisten baino denbora pasa ahala gehiago sinesten hasi zen. Txikitatik esan zioten bekatuak egiten bazituen jainkoak zigortu egingo zutela.
Nire ustez erlijioak pertsona batengan eragin handia du. Besteak maitatzen erakusten digu eta baita gu ere. Gainera erlijio baten sinisten badugu kristautasunean adibidez, jainkoa beti egongo da guri laguntzeko eta entzuteko prest.
“Jainkoa eta ni” bertsoaren bidez, Xalbadorrek, bere fedea erakusten du. Hasieran azaltzen du bere familia fededuna zela eta horregatik, beldurra sartu zitzaion, ez zuelako infernura joan nahi. Bertso honen bidez, hausnarketa bat egiten du eta bere Jaikoarekiko jarrera aldatzen du, esker ona adieraziz beldurra beharrean.
Xalbador bertsolari artzaina zen, eta Nafarroa beherakoa zen. Beraren mezua garrantzitsua eta balioduna zen, bertsotan oso ona zen. Bere bertsoengatik ikusten zen oso maitasunezko pertsona zela, brtso batean hau esaten du “txistua jodizute baina asko maite zaitzutet nik”
Bertsoetan oso trebea zen alegia beti joaten zen jendea bera ikuatera. “Jainkoa eta ni” bertsoa oso bertso garranrzisua da, nik entzun dut eta makina bat gustatu zait. Alde batetik bere maitasuna adierazten du eta bestetik bertsoetan ez zegoela inor bera baino hoberik
Xalbadorrek bere bertsoetan adierazten duen mezua oso sakona da.
Hasteko, Jainkoarengatik hitz egiten du gehien bat baina baita berak bizitako esperientziagatik, erlijioaren munduan. Adierazten du hasiera batean ez zuela Jainkoarengan sinesten baina gero, beldurretik maitasunera pasa zen Jainkoa bere mundu barruan sartzen hasi zenean.
Mezua azterturik, badakigu oso garrantzitsua dela erlijio batengan fededuna izatea pertsona askorentzako sinesmenik gabe, gauz gutxi lor daitekeelako. Beraz, Xalbadorrek bere bertsoei esker aditzera eramaten du fededuna bihurtu dela eta jadanik, jainko bat gabe ezin duela bakean bizi.
Xalbadorrek bertso honetan berak jaungoikoarekin izan duen harremana azaltzen du. Kristautasuna beldurrean eta zigorrean oinarrituta egoteatik, maitasunean eta jainkoaren barkamenean oinarritzera. Hau da, hasieran ez zen fededuna baina geroago konturatu zen jainkoak maite zuela eta pertsona guztiei barkatu eta salbamenara eramaten dituela, horrela beraz, fededun bihurtu zen.
Fedea, edozein pertsonatzat, bizimodu bat da. Maitasuna eta jaungoikoarengan duen sinismena adierazteaz gain, era batean edo bestean baloreak eta besteekin jokatzeko eran eragina duen zerbait da. Nahiz eta ez egon ziur, zure eta pertsona guztien barruan zerbait egongo dela pentsatzea da.
Xalbadorren mezua fedez beteriko mezua da oso mezu garrantzitsua eta beharrezkoa.
Uste dut ederra dela bertso zaharretaz gozatzea eta gainera horrelako bat non Jauna laguntzat hartzera laguntzen duen.
Xalbadorri txikitatik esan zioten bekatuak egiten bazituen, Jainkoak zigortu egingo zuela eta infernura joango zela. Horregatik, Jainkoarenganakekio beldurrez bizi izan zen bere bizitzaren zati handi batean.
Hala ere, azkenean ohartu zen Jainkoaren benetako esanahiaz: maitasuna da Jainkoa, gu guztion laguna. Eta Xalbadorrentzat nahikoa izan zen hori ulertzea lasai eta Jainkoaren maitasunarekin bizitzeko. Xalbadorrek fedea izan behar dugula zabaltzen du. Kristautasuna oso garrantzitsua dela dio eta garrantzi haundia ematen dio fedeari.
Erlijioa pertsona batentzat oso garrantzitsua izan daiteke eta fedea izatea momentu on zein zailetan oso garrantzitsua da. Fedeak asko laguntzen du une guztietan.
Jainkoak beti laguntzen bait du.
Xalbador bertsolari ona eta fama onekoa zen. Bertso hauetan Xalbadorrek jaungoikoari buruz hitz egiten du, bertso hauen bidez bere fedea erakutsi du. Bere bizitzan beldurez bizi izan da infernura ez omen zen joango.
Bertso hauen bidez esan nahi digu zenbat eta gehiago uruntzen garen jaungoikoarengandik orduan eta zoritxar gehiago eduki ditugu, erlijioan sinetsi behar dugu nahiz etz ez izan sinesgarria. Jauna gure languntzat hartu behar dugu, Xalbadorek egiten zuen moduan. Pazientzia eduki behar dugu, jaunak lagunduko digu.
Balio erlijiosoek atxikimendu erlijioso batek hartzen dituen sinesmenak eta praktikak islatzen dituzte. Balio gehienak erlijio bakoitzaren testu sakratuetatik datoz.
Erkijioak pertsona baten izaera eraikitzen laguntzen du. Erlijioak maitasuna, enpatia, errespetua eta harmonia bezalako balioak eraikitzen laguntzen du. Erlijioak pertsonen bizitzei zentzua eta xedea ematen die; eta, azkenik, erlijioak jendea bizimodu osasuntsuagoak izatera bultzatzen du.
Erlijioak bere benetako balioa zehazten du bizi-kalitatea aberasteko jokatzen duen paperetik. Eginkizun bat du, gizakiaren eboluzioan lagundu dezakeena, gizarteari kode etikoak, arau sozialak eta idealak, errituak eskainiz. Erlijioak giza balioak eta norberaren kontzientzia ere hobetzen ditu.
Xalbdorrek, “Jainkoa eta ni” bertsoen bidez, bere fede esperientzia azaltzen digu:
Beldurrezko erlijio batetik maitasunezko sinesmenera egindako bilakaera.
Gizon apal bat zen bere bertsoen bidez fede esperientzia partekatu nahi diguna
Euskal kulturan ekarpen handia egin du bertsolaritza eta kanta munduan. Fedea izatean momentu on zein zailetan oso garrantzitsua dela berarentzat nabari da fedeak asko lagunduko diolako nabari da.
Xalbadorren mezua fedez beteriko mezua da. Mezu garrantzitsua eta beharrezkoa. Xalbador bertsolari garrantzitsua izan zen eta gaur egun bere bertso asko gordeta daude eta entzungai, uste dut ederra dela bertso zaharretaz gozatzea.Jauna laguntzat hartzera laguntzen du.
Euskal kulturan ekarpen handia egin du bertsolaritza eta kanta munduan. Fedea izatean momentu on zein zailetan oso garrantzitsua dela berarentzat nabari da fedeak asko lagunduko diolako nabari da.
Xalbador bertsolari handienetariko bat izen da. Urepelen jaio eta hil zen. Hil zenean omenaldi handi batr egin zioten. Bere bertsoetako asko erlijio eta jainkoari buruzkoak dira, horrek ere lagundun zion izan zuen ospea izatea. Berarentzar erlijioa oso garrantzitsua zen. Pertsona batentzat bere bizia izan daiteke.
Xalbadorrek dio fededunek ezion diotela erlijioari bildurrik izan, fededuna izateak ezi duela sufrimendu bat izan. Zerbait gaizki egiten bazenuen bekataria zinen, eta berak bildurrez ikusten zuen Jainkoa. Baina gero beste sentimendu bat topatu zuen Jainkoarengan. Bakea, maitasuna… hori da Jainkoak irakasten eta eskaintzen diguna.
Xalbadorrek bertsoak jainkoarengatik hitz eginten du.
Erakusten du jainkoarengan sinestea ez dela errezatzea bakarrik, beste gauz askorekin deitu dezakegula jainkoari eta pertsona bat ez dela gutxiago era horretara egiteagatik.
Bertsoan jainkoarengatik hitz eginten du, ematen du jainkoarengana dirijitzen dela bertso horrekin, hau da, bertso horrekin era batera jainkoarekin hitz eginten bezala hari dela.
Ikusten da bera oso ona zela bertsotan eta bere lagunek asko miresten zuten bera, oso bertsolari ona zelako eta oso pertsona ona zelako.
Nire ustez erlijio pertsona batengan oso garrantsitzua izan daiteke, pertsona hori bakarrik baldinbadago eta jainkoarengan sinezten badu, ez delako hain bakarrik sentituko, pertsatuko duelak berarekin batenbat dagoelako.
Xalbador oso bertsolari ona zen eta fama handia zuen, Munduko bertsolari oberena izatera heldu zen baina egun batean ez zen batere ondo sentitzen eta bertan hil zen. Xalbadorren mezua oso polita zen jainkoarengan eta berak asko sentitzen zuela erakusten du abesti honetan jainkoarengan mezu honetan bai behintzat. Erlijioak pertsona batengan maitasuna erakusten du eta erlijioak beti pertsona guztioi bakea ematen digu nire ustez Xalbadorren antzera jokatu beharko genduko txikitan Xalbadorrek jainkoaren izena ematen zuen aginduak esateko, baina egun baten ohartu zen Xalbador jainkoaren beldur zela.
Geroago hasi zen pentsatzen eta ohartu zen azkenean zertarako eduki behar duen jainkoaren beldurra azkenean guztion aita bat delako.
Honek erakutzi dit jainkoak gu maite gaituela eta guk bera maitatu behar dugula.
Xalbador Nafarroa Beherean jaiotako gizon apal bat zen. Bertsolari moduan ibiltzen zen eta oso bertsolari ona zen. Hil zenean omenaldi handi bat egin zioten oso pertsona garrantzitsutzat hartzen delako hemen Euskal Herrian. Xalbadorrek bere fedea aldatu zuen elizagan eta beldurretik maitasunera pasa zen. Honek esan nahi du hasieran izan ez arren, Xalbador azkenean fededun bihurtu zela eta Jauna lagun bezala ikusten hasi zela, testuan esaten duen bezala. Erlijioa oso garrantzitsua da zenbait pertsonengan eta hori behar dute lasai eta pozik bizi ahal izateko.
kk
Xalbador Nafarroa Beherean jaiotako gizon apal bat zen. Bertsolari moduan ibiltzen zen eta oso bertsolari ona zen. Erlijioa oso garrantzitsua da zenbait pertsonengan eta hori behar dute lasai eta pozik bizi ahal izateko.
Xalbadorrek bere fedea aldatu zuen elizagan eta beldurretik maitasunera pasa zen. Honek esan nahi du hasieran izan ez arren, Xalbador azkenean fededun bihurtu zela eta Jauna lagun bezala ikusten hasi zela, testuan esaten duen bezala.
Hil zenean omenaldi handi bat egin zioten oso pertsona garrantzitsutzat hartzen delako hemen Euskal Herrian. Honek erakutzi didana jainkoak gu maite gaituela eta guk bera maitatu behar dugula da.
Xalbador Nafarroa Beherean jaiotako gizon apal bat zen. Bertsolari moduan ibiltzen zen eta oso bertsolari ona zen. Hil zenean omenaldi handi bat egin zioten oso pertsona garrantzitsutzat hartzen delako hemen Euskal Herrian. Xalbadorrek bere fedea aldatu zuen elizagan eta beldurretik maitasunera pasa zen. Honek esan nahi du hasieran izan ez arren, Xalbador azkenean fededun bihurtu zela eta Jauna lagun bezala ikusten hasi zela, testuan esaten duen bezala. Erlijioa oso garrantzitsua da zenbait pertsonengan eta hori behar dute lasai eta pozik bizi ahal izateko.
Xalbadorren mezua fedez betetako mezua da. Xalbador bertsolari garrantzitsuenetako bat izan zen eta gaur egun bere bertso asko gordeta daude. Uste dut ederra dela bertso zaharrak entzutea.
Xalbadorrek fedea izan behar dugula zabaltzen zuen etaKristautasuna oso garrantzitsua dela . Ekarpen handia da kristautasunarentzat eta euskal kulturarentzat .Xalbadorrek ekarpen haundiak egin zituen eta bertsolaritzan eta kulturan.
Oso garrantzitsua da Fedea momentu on eta zailetan izatea. Balio handia du erlijioak pertsonengan. Garrantzitsua da fedea izatea eta Jainkoarengan sinestea , jainkoak guztiei laguntzen digu, edozein momentutan.
Nire ustez, Xalbadorren mezua egon daitezkeen mezurik garrantzitsuenetariko bat da. Bere mezua Jainkoarekin erlazioari buruzkoa da, nola erlaziorik ez edukitzetik erlazio gogor bat izatera pasatu zen. Asko gustatu zaizkit berak erabilitako esaldiak:
“gure arteko hoztasun hartaz hasia nintzen aspertzen,Jainko maitea, ordu zen noizbait lagunak egin gintezen”
Nire ustez Xalbador gizon izpiritual bat bihurtu zen. Ez dakit zer gertatu zen bere bizitzan aldaketa izugarri hau eragin zuenak, baina jakitea gustatuko litzaidake noizbait.
Xalbador Nafarroa Beherean jaiotako gizon apal bat zen. Bertsolari moduan ibiltzen zen eta oso bertsolari ona zen .Garai hartan apaizak igortzen zuten mezua ez zetorren bat Jaungoikoarengan zuen sentimenduekin. Jaungoikoaren bila eta bila eta bere barruan aurkitu zuen Jaungoikoa eta pake osoan bizi izan zen pekatuaren bildurra uxatuta.
Azkenik, aldaketa izugarri hau eta gero, Jainkoari eskatzen dion gauza bakarra amodioa da. Jainkoa baita maitasun zein bakearen iturria.
Xalbadorren “Jainkoa eta ni” bertsoen bidez fedea azaltzen digu.Bera bertsolaria zen eta kristau sutsua bereak kristautasuna zabaltzeaz gain fedea zabaldu nahi zuen. Bere bertsoetan fedea eta kristautasuna ikus dezakegu.
Erlijio pertsona batentzat oso garrantzitsua izan dezake azken finean bere sinismenak direlako. Erlijioa bere bizitzako arlo guztietan izango du presente. Pertsona hurak erlijio du bere erabakien oinarri; beraz, iruditzen zait oso garrantzitsua izan dezakeela pertsona batentzat.
Bertso honen hasieran, Xalbadorrek umetan bizitako giro erlijiosoari buruz hitz egiten du. Nola, garai hartan, Jainkoarekiko beldurra sustatzen zen eta zerbait oker eginez gero infernurako bidea aipatzen zen.
Baina Jainkoaren irudi okerra islatzea besterik ez zuten egiten, izua sortaratzen zuten. Jainkoaren eta gizakiaren arteko erlazioak ezin du beldurrezkoa izan, ezta lege eta aginduetan oinarritutakoa ere.
Xalbadorrek, Jainkoari buruz txikitan nola hitz egin zioten aipatu ondoren, bere bihotzean gertatutako aldaketa erakusten digu. Jainkoaren irudia aldatu zuen eta Aita lagun maitakar bezala ikusten zuen.
Jainkoa maitasuna, barkamena, itxaropena… da. Hori sentitzea da fedea. Eta fedeak salbatzen gaitu. Jainkoak bakarrik salba gaitzake.
Salbamena legeak betetzeak emango balu, horrek esan nahi du, ez betetzeak pekatari egiten gaituela. Fedeak ezin du izan sufrimendu bat.
Bere mezua da hiltzera doala eta jaungoikoak nora dihoan eta erlazio hotz bat dagoela bezala.
Ematen duenez zintzotzeko edo konturatzeko zer egiten duen gaizki edota izua ezartzeko.
Beste aldetik esango nuke pertsona batengan erlijioa salbazioa suposatu dezakeela. Jainkoak maite gaituelako eta laguntzen gaituelako.
Xalbador oso bertsolari ona zen eta fede handia zuen gizon bat izan zen.
Xalbadorren bertsoek oso mezu ona transmititzen du jainkoarengan eta benetan asko sentitzen duela ikus dezakegu abesti hori.
Erlijioak pertsona batengan maitasuna erakusten du eta erlijioak beti pertsona guztioi bakea ematen digu.
Amaitzeko, erakusten du jainkoarengan sinestea ez dela errezatzea bakarrik, beste gauz gehiagorekin deitu dezakegula jainkoari eta pertsona bat ez dela gutxiago era horretara egiteagatik.
Xalbadorren mezua deskribatzeko fedez beterik dago bere mezua eta garrantzitsua da. Bertsolaria izan zen bere bizitzan eta gaur egun baditugu bere bertsoak jasota.
Fedea zabaldu nahi du. Berarentzat kristautasuna garrantzitsua da, fedeari ere garrantzia ematen dio. Euskal kulturan ekarpen handia egin du bertsolaritzan eta kantagintzan. Momentu onetan eta zailetan fedea izatea garrantzitsua dela nabari da.
Xalbador, Jainkoa eta ni bertsoen bidez, bere fedea azaltzen digu.
Hasteko, berak txikitan zer sentimendu dituen azaltzen digu; Jainkoarengana fedearen beldurra zuen. Hausnarketa baten ondoren, Jainkoarekiko duen portaera kontatzen du. Berarekin ikuspuntutik, fedea ez zen sentimendua bakea baizik
Ondorio gisa: aldaketa izugarria egin zuen eta Jainkoari eskatzen dion gauza bakarra amodioa da.
Xalbador Nafarroa Beheko bertsolari ezin hobea zen, bera bertsolaria gain, elizgizona zen asko sinisten baitzuen erlijioan kasu honetan kristautasunen. Xalbadorrek bertsolaritzaren bidez, Euskal Herri osora eraman zuen Jesusen mezua. Xalbador bertsolari ezin hobea zein, baina, kristau hobeago bat zen.
Azken finean, Xalbador argia Jaungoikoa zen eta baita ere beste pertsona askorena.
Xalbadorrek oso fama ona zuen. Oso bertsolari ona zen. Jainkoaren begietan zein nolako gaizki sentitzen zen azaltzen digun arren, segituan onartzen du hori bere inguruan Jainkoaren itxura okerra islatzen zutelako zela, berak dituen gauza ederrak irakatsi beharrean, okerrenak irakasten baitzizkioten. Horregatik, hausnarketa honen ondoren, Jainkoarekiko zuen jarrera nola aldatu zen kontatzen du. Aurretik sentitzen zuen hoztasunaren ordez, esker ona sentitzen baitzuen. Fedea jadanik ez zen sufrimendua, bakea baizik.
Jainkoari eskatzen diona, amodioa da.
Xalbador gaur egun ezaguna da bere garaian eginiko bertsoengatik. Behe Nafarroan jaiotako gizona zen, eta bertsoetako gaiak kontuan izanik, fededuna zela nabarmentzen da.
Xalbadorren bertsoen helburua,erlijioa eta fedea zabaltzea zen. Eta horretarako, bertsoen erabilpena izan zuen.
Xalbadorrek bere inguruan ikusten zuen galtzen ari zena erlijioa zela,eta hori ez galtzeko helburuarekin egin zuen lan.
Jainkoa nabarmentzen du, bera baita guztion maitasuneko errege.
Xalbadorren ingurua, izatez, fededuna zen; txikitan elizara maiz joan ohi zen, gurasoak Jaungoikoaren jarraitzaileak baitziren. Bera, ostera, horren beldur zen, fededun izatearen beldur, bekaturen bat eginez gero infernurantz joango zela uste baitzuen.
Gerora, ordea, ohartu zen Jaungoikoaren sinismenak fedea garraiatzen duela pertsona orora. Berak ere, orduan, fededun izatea erabaki zuen. Hori horrela, kristautasunaren ekarpen handiak egin zituen bere bertsoetan.
Erlijioak balore ugari isla ditzake pertsona batean, eta horietako garrantzitsuena pertsona ona izatea da. Horrez gain, fedea lagungarri izan daiteke momentu on zein txarretan.
Xalbadorrek “Jainkoa eta ni” bertsoen bitartez Jainkoarengana duen fedea ageriko agertzen da. Garai hartan, oso ohikoa zen Jainkoarengan sinestea, gaur egun ez bezala. Gaur egun, gero eta musika-talde gutxiagok sinesten dute Jainkoarengan, are gehiago fedearen aurkako jarrera batzuk ere adierazten dituzte. Xalbadorren bertsoak entzun ondoren, saiatu naiz hark esaten duen mezua hartzen, nire ustetan Xalbadorrek esan nahi duena Jaungoikoa lagun bat bezala dela, gure bizitzetan asko laguntzen ahalegintzen dena. Xalbadorren bertsoen gainean, gustatuko litzaidake baita adieraztea lan asko egin duela euskal kultura bizirik irauten, nahiz eta garai hartan kanpoko iraultza edota gerren ondorioz, zaila izan, amore eman gabe bere helburua asetzen jarraitu zuela, hau da, euskara zabaltzen edota hitz egiten jarraitzen.
Nire ustetan bederen, Jaungoikoak gaur egun pertsona askoren bizitza baldintzatzen du, haiek beraiengan duten fedearen ondorioz, memento batzuk beste modu batera ikusten laguntzen die edota momentu zail guztietan aurrera egiten. Jende askok hartzen dute hark ematen dion maitasuna indar bat gisa. Amaitzeko, erlijioa jendea pertsona bat bezala hazteko babes ikaragarria dela aipatzea nahiko nuke, hainbat balore garrantzitsu irakasten baitute. Haietako batzuk, adibidez, jendearengana izan behar den errespetua edota eskuzabaltasuna.
Xalbador, txikitatik jaso du erlijioa eta Jainkoaren ezagutza. Hasieran, beldurra zeukan Jainkoari baina, konturatu zen Jainkoak, gauza onak ekartzen dizkola eta bere lagun egiten da. Orduan, konturatzen da Jainkoak lagundu egiten diola.
Euskal kulturan ekarpen handia egin du bertsolaritza eta kanta munduan. Fedea izatean momentu on zein zailetan oso garrantzitsua dela berarentzat nabari da fedeak asko lagunduko diolako nabari da.
Xaldadorren berriak oso hunkigarriak iruditu zitzaizkidan. Jainkoa zure lagunik onena da eta laguntzeko prest dago beti. Xalbadorrek oso bizitza desatsegina izan zuen , beraz, Jainkoari laguntza eskatu zion, baina ez zion lagundu. Garai hartan artzainak bidalitako mezua ez zetorren bat Jainkoarekiko sentimenduekin. Bilatu, bilatu Jainkoa, aurkitu Jainkoa bere baitan eta bizi zaitez erabateko bakean bekatuaren beldurra uxatzeko. Ez duzulako uste beldurrez bizi naizenik. Erlijioak balio desberdinak ditu denontzat, pertsona batzuentzat Jainkoarengan bakarrik sinesten du eta beste batzuentzat bizitzeko modu bat da. Pertsona batzuk ezin dira erlijio sinesmenik gabe bizi eta beste batzuk bizitza desberdinak eramango dituzte. Erlijioaren balioa ez da zehatza, nahi duzun balioa ematen du.
Xalbadorrek ume umetatik ikusi zuen kristautasuna eta jainkoaren gertutasuna etxean berta, gurasoek esaten ziotenarekin jainkoari beldurra zion, zerbait txarra eginez gero jainkoak zigortu egingo zuela uste zuen, beldur horrez bidez jainkoa gorrotatu egiten zuen ez zuen nahi inolako loturarik baina benetan sinesten hasi zenean jainkoagan orduan ulertu zuen kristautasuna, bazekien jainkoa ez zela gaiztoa eta bera laguntzeko zegoela eta ez zuela jainkoak zigortuko, beldur hori alperrikakoa zela edo ez ziola jainkoari beldurrik izan behar ulertu zuen eta orduan erlijoataz gozatzen eta jainkoa ulertzen hasi zen ordura harte etsai moduan zuena.
Xalbador, Fernando Aire, 1920ko ekainaren 19an jaio zen Urepelen, Nafarroa Beherean, eta 1976ko azaroaren 7an hil zen Urepelen. Konpositorea, artzaina eta bertsolari lirikoa izan zen. Bere bertsoek bizitza, familia, baserria, fedea eta natura bezalako gaiak jorratzen zituzten. Mattin Trekurekin batera, Ipar eta Hego Euskal Herriko bertsolariak bildu zituen. “Ezin bertzean” (1969) eta “Odolaren mintzoa” (1976) bertso bildumak argitaratu zituen.
Xabier Letek hainbat bertsolariren bertsoak interpretatu zituen, tartean Xalbador, “Berrehund iror verstotan” (2001) CDan. Xalbadorrek fedearen eremuan aldaketa bat irudikatu zuen, beldurretik maitasunera pasatuz eta Jauna izaki beldurgarri baten ordez adiskide gisa ikusiz.
“Urepelgo artzaina” bertsolaritzaren historiako esagunenetariko bat. Batzuk bere garaia astindu zuten ekitaldiengatik eta beste hainbat bertso idatzi edo inprobisatuen antologia izugarriagatik. Gaur egun Xalbadorren abezti bat entzutea bere ahotzetik oso zaila da ez esategatik inposiblea. Xalbadorrek betidanik xiniztu du jainkoaren jakindurian eta bere abeztietan islatuta dago hori.
Xalbador, Fernando Aire, jaio zen 1920ko ekainaren 19an Urepelen, Nafarroa Beherean, eta hil zen 1976ko azaroaren 7an ere Urepelen. Konpositorea, artzaina eta bertsolari lirikoa izan zen. Bere bertsoek bizitzaren, familiaaren, baserriaren, fedeen eta naturaren kalitateaz jardun zuten. Mattin Trekurekin batera, Ipar eta Hego Euskal Herriko bertsolariak elkartu zituen. “Ezin bertzean” (1969) eta “Odolaren mintzoa” (1976) bertso bildumak argitaratu zituen.
Xabier Letek hainbat bertsolariren bertsoak interpretatu zituen, Xalbadorrenak barne, “Berrehund iror verstotan” (2001) CDan. Xalbadorrek fedeen eremuan aldaketa bat adierazi zuen, beldurratik maitasunera pasatuz eta Jauna izaki beldurgarri baten ordez adiskide gisa ikusten.
Hasteko, nire aburuz, bertso honen mezuak hainbat dira. Baina mezu nagusia Xalbadorren bizitzako oztopoak Jainkoarenganako fedearekin aurrera ateratzen dituen. Argi esaten baitu jainkoarenganako harremana besterik ez duela behar hark, asetzen badio egarria, bete bere gogo bihurria eta Jainkoa dela bakearen iturria. Xalbadorren bertso hau, jendeari ozenki fedeak nola laguntzen dion edozeini azaltzeko dago. Hau da, iluntasunean eta bizitzako egoera txarrenetan Jainkoarekin egoteak indar berezi bat ematen dizula.
Horrez gain, bere burua oinarritzat hartzen du bizitzan gertatu zaizkion aldaketei erantzun bat bilatzeko. Aldaketa hauen eskerrak jesusi adierazten dizkio esaten baitu aldaketa hauek gabe bera ez zela orain den pertsona izango eta zeruko edertasunak egiten duela guztia bizitza eder bat izatea.
Bukatzeko, lehen esandakoaren harira, oso ongi azaltzen du pertsona batentzat zenbat garrantzi izan dezaken erlijioaren balioak. Hau da, erlijioak ematen dizkigun baloreak, solidaritatea, maitasuna eta beste hainbat onura. Baita ere azaltzen du erlijio baloreak direla gure bihotza betetzen dutenak, gu egiten gaituenak.
Bertso honetan Xalbadorrek ematen duen mezua hau da: Jainkoa beti gure ondoan dagoela gauza on naiz txarretan . Eta horiek guztietan eskertzen du gu berarekin egon ahal izan eta bere laguntzaz baliatzea. Momentu onetan eta txarrenetan. Kastigoak ere jaso behar ditugu egiten dugunagatik baina gauza onak ere badaudela. Xalbadorrek esaten du ere betsoan Jesus behar duela bere ondoan biziarekin aurrera jarraitzeko. Guk ere entzun behar dugula pixka bat eta bere oinetakoetan jarri behar garela gauzak askoz hobetu ulertu ahal izateko. Baita estrofa batean azaltzen du ea zein aldatu den bera ala Jainkoa, gero ere beldurra sartu zaio Jainkoak pasatu izan dudana bere bizian. Eta ez du nahi hori ere ezta pixka bat sentitu. Gero ere bere estrofa batean esaten du zeruko koloreak edertasuna zela baina gero labe gorriak kastiguak ikusten zituela barruan bertan. Beste batean esaten du bere laguna egin eta gero ez dela aspertu edo nekatu.
Esaten duena da, Jainkoa beti barnean eduki behar dela eta ez dugula inoiz bakarrik utzi behar nahiz eta sentitu ez dagoela momentu batean edo aldatu egin dela bera edo zu, inoiz ez dela baztertu behar. Nahiz eta batzuetan amodioa sentitu ez dela fidantzie hori hiltzen utzi behar.
Xalbadorrek bihotz bihotzez egindako bertso sorta honetan argi uzten du bere sinismena jainkoarengan. Mezua ez da oso argia baina azken batean fedetasuna eduki behar dugula eta jainkoa beti gurekin dagoela da. Jesus beti hartu dezakegu kontuan edozer gauzatarako garrantzitsua da gu geu pertsona onak izatea da eta benetan sinisten ditugun gauzak egitea da ez dira gauzak egin behar egiteagatik. Xalbadorrek bertsoak ez zituen egiten ondo geratzeko edota ospetsua bihurtzeko baizik eta bihotzak hori eskazten ziolako.
Xalbadorrek Jainkoarekin harreman intimoagoa nahi zuen, eskertzen du Jainkoaren lagun izateko aukera. Barne gatazka dago Jainkoa edo narratzailea aldatu ote den. Damu sakona sentitzen du iraganeko ekintzengatik. Azkenik, erosotasuna eta bakea aurkitzen ditu Jainkoak baldintzarik gabeko maitasuna eta ulermena eskaintzen dion ideian. Haien arteko hoztasun eta distantzia sentimendua aipatzen da, baina baita Jainkoarekiko adiskidetze eta adiskidetasun nahia ere.
XALBADOR, JAINKOA ETA NI
Xalbador izeneko bertsolari ospetsu baten bertso bat entzun dut; “Jainkoa eta ni”. Xabier Leteren ahotsean. Xalbador, 1920ko ekainaren 19an jaio zen Nafarroa Beherean eta 1976ko azaroaren 7an hil zen Urepelen. Bertsoaren hitzak mezu oso sakona dutela iruditzen zait. Izan ere Jainkoa eta beraren erlazioa azaltzen du eta bere bizitzako gertakariak azaltzen ditu. Txikitatik Jainkoaren sinismena izan duela azaltzen du . Baina beti arazoetan sartzen zenean, pentsatzen zuen Jainkoak berarekin etsi egin zuela. Baina gero konturatu zen Jainkoa beti bere ondoan egongo dela, momentu on zein txarrenetan. Horregatik egin zuen bertso hau, denei erakusteko Jainkoa gure ondoan egoten dela momentu guztian eta ez gaitula bakarrik utziko inoiz.
Xalabadorrek barru barrutik erakusten digu beraren kantuen bidez Jesusengan duen sinesmena oso handia dela eta bera gabe ezingo zuela aurrera egin beraren laguntza beharrezkoa duelako eta beti hor dagoelako berarentzat. Oso argi esaten ez duen arren oso fede handiko gizona da eta hori gabe ezin izango zuen horrelako abestirik idatzi. Gainera, bera bezala beste guztioi gonbidatzen gaitu jainkoarekin horrelako harremana izan eta fededunak izateko. Berak duena bezain handia izan ez arren, asko gustatzen zait jainkoarekin harrremana izatea gaizki nagoenean batik bat, lasaitasuna sentitzen dudalako.
Xalbadorren mesua da, Gizabanakoaren eta erlijioaren arteko harremanari buruzko hausnarketa da, baita jainkozko zigorraren beldurraren eta egiaren bilaketaren arteko barne-borroka ere. Hizlariak zalantzan jartzen ditu erlijio-irakaspenak eta Jainkoaz duen pertzepzioa, elizak ezarritako arauekiko desadostasuna eta ulermen sakonago baten bilaketa adieraziz.
Xalbador. Jainkoa eta ni
Xalbadorrek aldaketa nabarmen bat adierazten du. Infernua, beldurra edota hotza hitzak erabiltzen ditu bere lehenengo sentimenduak adierazteko. Hasiera batetik aipatzen du jainko legean hazi zela, baina gerora, bertso erdialdean esaten du ez dagoela ziur jainkoa edo bera aldatu den. Berak, maitasun osoarekin eskertzen du jainkoa. Horretaz gain, jainkoari ezer ez diola eskatzen esaten du, baina maitasuna bai. Beraz, erlijioak guztiz alda dezake pertsona baten izaerak eta baloreak.Honekin ondoriozta dezaket, Xalbadorren helburu bakarra bizia jainkoarekin eta maitasun zein bakez bizitzea dela.
Jainkoa eta ni
Xalbador Jainkoa eta ni bertsoarekin bere gogoetak, fede esperientziaren eta fede testiguen garrantzia eta premia azpimarratu nahi dizkigu. Ez dut mezua oso ondo ulertu, baina argi nabari dezakegu aldaketa garbiak, nola hitz egiten duen hasieran beldurretik eta gero maitasuna aipatzen du edota hoztasunetik Jauna lagun bezala ikustea. Nire aburuz, Jauna lagun bezala ikustea garrantzitsua da, eta harreman hori edukitzea berarekin ere bai. Azkenean, beti denoi barkatzeko prest dago.
Nik ulertu dudanez bertso polit eta interesgarri honen mezua da Xalbadorrek hasiera batean Kristautasunaren alde txarra bakarrik geratu zitzaiola barruan, gaizki portatuz gero kastigatua izango zela eta hiladakoan infernura joango zela eta horrek Xalbadorri beldurra ematen zion. Baian urte batzuk igarota ikasi zuen Jaungoikoa ez dela horrelakoa eta beraren lagun eginez gero ikusiko duzula Jaungoikoaren maitasuna, xamurdura, amodioa… Bertsoan bertan dio orain lagun egin direla desberdin ikusten duela kristautasuna lehen zuen beldur hori desagertu egin dela. Bertan dio Jaungoikoari jadanik aspertuta zegoela beldurtasun hartaz eta ez dakiela bera edo Jaungoikoa aldatu den. Jaunak eman homen dio lehen falta zitzaion konfiantza eta kastigua hurruntzeko eskatzen dio. Azkenik, dio gaur egun eskatzen dion bakarra amodioa dela eta Janaren oinetan dagoela bakearen gakoa.
Xalbadorrek bertso honetan berak jainkoarekin izaniko tratua edo harremana azaltzen du. Esanik, fede handiko familia batean hezi zela eta adieraziz, hasiera batean jainkoarenganako zuen erlazioa ez zela hoberena beldur baitzen gaizki eginiko edozergatik jainkoak infernura bidaliko zuelakoan. Hori dela eta haulezia zen nabarmena bere izakeran bekatari izatearen beldur zelako. Hala eta guztiz ere, denborarekin ohartu zen bere buruan sorturiko irudi hark itxutu besterik ez ziola egiten ez baitzen benetan horrelakoa jainkoa. Beraz esaten du, beste ikuspegi bat duenetik askoz erlazio hobea duela jainkoarekiko, gainera, adiskideak izatea ere gustatuko litzaiokela. Orain ordea ez dio bestelako ezer berezirik eskatzen amodioaz gain, esaten duenaren arabera amodioak bakea ematen baitu
JAINKOA ETA NI
Xalbadorrek esaten du bertso horretan, bera jainko legearekin irakutzi dutela. Eta gauz txarrak egiten dituenak infernura joango dela. Berak zerbait gaizki edo txar egiten zuenean jainkoagatik gaizki sentitzen zen. Jainkoak emanf¡dako gauz politekin oso gustoa geratzen zen adibidez ardiak edo eta zerua.
Bukaera aldean jainkoari eskerrak ematen dizkio, munduaren hotzarekin jendearen gan aspertzen ari zelako. Baita ere esaten du lagunak egin direla eta lagunak egiterakoan ez dela aspertzen. Beraren begiradakin dena ulertzen duea eta ez dituela galderarik. Bakarrik bakea eta maitasuna eskatzen du.
Xalbador euskal jatorriko izen propioa da, XX. mendeko poeta eta bertsolari nabarmenari erreferentzia egiten diona. Xalbador Etxaniz, Xalbador Txistulari bezala ere ezaguna, 1920ko irailaren 24an jaio zen Urepelen, Ipar Euskal Herriko herri txiki batean. 1976ko urriaren 6an hil zen, herri berean.
Xalbador nabarmendu zen bertsoak inprobisatzeko eta euskaraz kantatzeko zuen trebetasunagatik, eta bertsolaritzaren tradizioaren adierazle nagusienetakoa bihurtu zen. Bere ahots indartsuak eta bere estilo paregabeak euskal publikoaren aitortza eta maitasuna irabazi zioten.
Bere bizitzan zehar, Xalbadorrek konposizio liriko herrikoi ugari konposatu eta errezitatu zituen, euskal herriaren eguneroko bizitza, natura eta emozioak islatuz. Bere hitzak askotan poetikoak, sakonak eta sentimenduz beteak ziren, eta horrek entzuleekin konektatzea eta euskal nortasuna eta kultura transmititzea ahalbidetu zion.
Bertsolari izateaz gain, Xalbador txistuaren bertutetsua ere izan zen, Euskal Herriko musika tresna tradizionala, eta hainbat disko grabatu zituen, interpretatzaile gisa zuen trebetasuna erakutsiz.
Xalbadorren ondarea oraindik ere oso garrantzitsua da euskal kulturan, eta bere figura bertsolaritzaren historiako ahots enblematiko eta maitatuenetako bat bezala gogoratzen da. Euskal hizkuntza eta tradizioa zaintzen eta hedatzen lagundu duenez, eskualdeko kultura-panoraman erreferente eztabaidaezina da.
Xalbadorrek bertsoan ematen duen mezuak naturarekin duten harremanaren garrantzia gogorarazten digu. Mezua zentzu erlijioso batean interpretatuz, Xalbadorrek zentzua eta gauza berriak aurkitzea gonbidatzen gaitu, naturaren misterioak deskubritzeko eta guztiaren arteko harremanaren garrantzia kontuan hartzea eskatzen digu.
Batzuentzat, erlijioa lagungarria izan daiteke, laguntza, gorpuzkeriak eta bide espiritualak. Besteei aldiz, erlijioa inposiziora erabiltzen denean, kontrola eta manipulazioa sustatzen duten helburu egoerak sortzen dira. Beraz, pertsona bakoitzak bere interpretazioa eta bide espirituala du.
Xalbador bertsolari euskaldun, konpositore eta artzain ospetsuaren bizitzari eta lanari buruzkoa da testua. Bizitza, familia, fedea eta natura bezalako gaiei buruzko bertso liriko eta poetikoengatik nabarmendu zen. Txapelketa eta bertsolari sari ugaritan parte hartu zuen, eta euskal kulturan ondare handia utzi zuen. Xalbadorrek bere fedeari zegokionez izan zuen aldaketa nabarmentzen da, infernuko beldurretik eta hoztasunetik Jainkoa lagun gisa ikustera igaro baitzen. Xalbador-en bertsoak entzutera gonbidatzen da, Xabier Letek interpretatuak, erlijioari buruz duen maitasun-mezua eta perspektiba-aldaketa balioesteko. Testuak erlijioak pertsona baten bizitzan duen balioari buruzko gogoeta planteatzen du, eta maitasunak eta fedeak aldaketa pertsonalean duten garrantzia azpimarratzen du.
Fernando Aire Urpele, xalbador bezela esagututa, Bertsolari handi eta ospetsu bat izanz en, bere garaian txapel gehien gehienetan parte hartu zuen eta denak maila altuetan. Xalbador erlijioarekin beldurtuta bezala bizi zen. Hau da, erlijioa zorrotza zala pensatze zuelako, beldutrra emateziolako, baina, dembor aurrera joala ulertu zuen jainkoa ez zela horrela eta erlijioa ere ez. Erlijio maitasuna eta elkartasuna zela ikusi zuen, eta ez berak pensatze zuen bezalakoa. Horregatik bertsoa bota eta jendea txistuka hasi zitzaionean ez ziotelako ondo ulertzen bertso bat bota zuen esanez zuek txistua jotzen didazue baina nere maitasuna eta admiratzen zituela esanez, eta horrek buelta osoa emna zion eta denak txaloka has ziren. Bertsolariz aparte artzaina ere bazen. 1976ko azaroaren 7an hil zenena omenaldi handi bat egin zioten. Hasieran beldurra edukitzetik mitasuna edukitzera pasatu da eta Jainkoa etsai bezala ikusi beharrean lagun hanndi bat bezela ikusten hasi zen.
Usten dut bere mezua oso gauza positiboa dela, nola nahi digu gauza onak egitea jainkoarena joateko. Nola beldurra zuen infernuari eta nola nahi zuen zerura joatea jaikoarekin, esaten zuena bere laguna zela eta denena ere bai. Eman nahi digu jainkoaren mezua, ona izatea pertsonekin gero zerura joateko. Baita ere ikusten da nola berak fedetasun handia dauke kristautasuneraz bere abestian, gogoak sartzen dizkio.
Xalbador, jaiotzako bere izena Fernando Aire Etxar, bertsolaria eta artzaina izan zen. Bertsolari liriko eta poetikoa, seriostasuna eta malenkonia ordezkatu izan zituen anitzetan; bizitza, familia, baserria, fedea eta natura izan zituen bertsoetako gai. Mattinekin batera, Ipar eta Hego Euskal Herriko bertsozaleak elkartu zituen. Bere garaiko bertsolari txapelketa eta sariketa gehien-gehienetan parte hartu zuen. 1946tik 1960ra bitartean, Hego Euskal Herriko bertso-saioetako asko irabazi zituen. 1960ko Bertsolari Txapelketa Nagusian hirugarren izan zen; 1962 eta 1965ekoetan, hirugarren; eta 1967koan, bigarren. Azken urte horretan, txapelketa horren historian izan den gertakari ospetsuenetako baten protagonista izan zen, gainera.1967ko Bertsolari Txapelketa Nagusian parte hartu zuen, eta bigarren amaitu zuen. Hala ere, txapelketako protagonista nagusia izan zen; berak nahi gabe, baina. Bertsolari Txapelketa Nagusien historiako baita bertsolaritzaren historia osoko ere gertaera aipatuenetako bat da.
Xalbador euskal bertsolari famatu bat izan zen. Berak Euskararen alde gauz ezberdinak egin zituen, baina lan honetan beraren bertso batetaz idatziko dut. Jainkoa eta Ni da idatziko dudan bertsoari buruz. Idatzi honetan kristautasunaren buruzko iritzia ematen du xalbadorrek eta nola hasieran batean Jainkoari beldurra izaten duen eta pixkanaka-pixkanaka jainkoari gerturatzen hasten den. Pertsona askok diote beldurra Jainkoaren fedean, Beraiek pentsatzen dute zerbait gaizki egiten badute infernura joango direla eta horrelako gauza ezberdinak. Baina hau horrela ez da, kristautasuna ez da beldurrezko fede bat, maitasunezko fede bat baizik. Horregatik, pentsatzen dut jende askok ez dutela Jainkoaren fedea ondo ulertzen.
Xalbadorrek oso mezu berezia komunikatzen digu bertso hontan. Mezu hori da asko maite duela Jainkoa eta lagun bat bezala hartzen du. Mezua, azkenean, oso mezu kristaua eta polita da, bere Jainkoarenganako maitasuna erakusten duelako. Erlijioa balio oso handia izan dezake pertsona baten bizitzan, bizitza bat aldatu dezakeelako. Erlijioa asko lagundu diezaguke gure bizitzan, erabakiak hartzerakoan, gure izateko modua aldatzerakoan… Orduan, erlijioa gauza onak bakarrik ekartzen ditu eta horregatik uste dut denok erlijio bat jarraitu beharko genukeela.
Xalbador 1920 ekainaren 19an jaio zen Urepelen eta 1976ko azaroaren 7an hil zen 56 urterekin. Bertsolari oso famatua izan zen. Baserritar fedea eta natura izenez ezaguna. Bere bertsoen gai gisa, umorearekin eta pozarekin ordezkatzeko duen gaitasunagatik nabarmendu zen. “Ezin bertzean” liburua argitaratu zuen 1969an eta “Odolaren mintzoa” 1976an. Xalbadorrek Mattin Trekukin batera Euskal Herriko ipar eta hegoaldeko bertsolariak biltzea lortu zuen. Bertsolaritza-lehiaketan parte hartu zuen, 1946tik-1960 artean Euskal Herriko hegoaldeko lehiaketetan hainbat sari irabazi zituen. 1976an ohorezko akademiko izendatu zuten Euskararen Errege Akademian-Euskaltzaindia baina Urepelen bere omenez egindako omenaldian hil zen, bihotzekoak jota. Bertsolari gisa bere ondarea markatu zuen bersolarismoaren historian.
Xalbador Fernando 1920ko ekainaren 29an jaio zen Nafarran eta 1976ko azaroaren 19a hil egin zen Urepelen. Nafarroako bertsolari ezagun bat zen, egun batean donostira joan zen bertso bat kantatzera eta bera bere hizkeraz ari zen kantatzen ordun hango jendea ez zuen eze ulertzen eta txistuka hasi ziren, berak bertso bat kantatu zuen berak ez duele beaien hizkera ulertzen baino ez duela bere hizkera aldatuko eta horregatik egin zen famatua. Bera hil egin zen eguenan bertsolariak omenaldi bat egin zioten eta bertso batzuk kantatu zizkioten.
Xalbador Euskal Herriaren historian pertsona garrantzitsua izan da. Mezua oso polita da, Kristautasunera gerturatu behar duzula ondo bizitzeko eta infernutik urruntzeko. Oso gogorra ere bada sufrimendua ere ikusten da. Xabier Letek ahotsa eman dio publikatu gabe zeuden bertsoei eta oso ondo interpretatzen du. Bertso sorta hau oso polita da, Xalbadorren beste guztiak ere oso ederrak dira baina bereziki hauek oso sentikorrak dira. Gainera horrelako herri txiki batetik irtenda, Euskal Herriko belarri askota heldu da.
Argi ta garbi ikusten da Xalbador oso fededuna zela, esaten du jaio zenetik dela kristaua, bere gurasoek mundura ekarri zutenetik. Oso ondo iruditzen zait bere ideiak bertsoen bidez islatzea, modu oso ona baita. Erlijioak pertsona bat asko alda dezake, ditugun gauzak asko baloratzen baititugu horrela.
Garbi azaltzen da Xalbador pertsona fededuna zela. Bera bertsolari liriko eta poetikoa zen eta batik bat bere familia zuen beti bere buruan. Bi bilduma kaleratu zituen bere bizitzan. Oso ideia ona iruditzen bertsoen bidez expresatzea, horrela baloratu beharko genituen bertsolariak, bakoitzak nola pentsatzen duen bere gertuko jendearengan batik bat baita jainkoarengan ere.
Nire ustez Xalbadorrek bere abestiekin zabaldu nahi zuen mezua Jesusengan sinestea oso garrantzitsua dela da. Bere abestietako hitzen bidez, Jesusen gauza on guztiak kontatzen zituen. Fe-a izatea beti izango dela gure onurarako, bai momentu txarretan baita onetan ere; nekatuta bagaude, haserre, ezin dugula gehiago edo pozik bagaude, zoriontsu.
Xalbadorrek oso mezu berezia bidaltzen digu bertso hontan. Mezuak Jainkoa asko maite duela eta Jainko berak laguntzat hartzen digula. Mezuan, azkenean kristautasuna zabaltzen du, baina aldi berean esaten du garai batean bildurra zuela kristautasunarengan, bildurra zuen infernura joatea. Jainkoarengana maitasuna zabaltzen du. Erlijioak balio oso handia izan dezake pertsona baten bizitzan, bizitza bat aldatzeko gai baita. Erlijioak gure bizitzan laguntza handia eman diezaguke, geure izaeran, geure erabakiak hartzeko moduan eta besteak tratatzeko moduan. Beraz, erlijioak berri onak bakarrik ematen dizkigu eta guri pasa dakiguken gauzarik onena da.
Xalbador, kristau bertso bat egin zuen. Bertsoaren mezua modo askotako deskribatu daiteke, eta pertsona bakoitzak bere erara adierazten du. Nire ustez, jainkoaren barkamena adierazten du edo baita ere nola pertsona batzuek ez dute nahi jainkoa bere bihotzetan hartu eta orduan bertsoa aldaketa hori adierazten du,jainkoa zure bihotzean ez edukitzeatik jainko zure ondoan edukitzea. Ni horrela ulertu dut mezua. Hala ere bertso oso sakona iruditu zait eta oso polita.
Nire ustez, erlijioa pertsona batengan oso garrantzitsua izan daiteke.
Xalbadorrek oso mezu garrantzitsu eta berezia erakusten digu bertso honekin. Jainkoari buruz mezu oso polita ematen digu. Askotan gure erlijio ahaztu egiten dugu eta oso garrantzitsua iruditzen zait hau bezalako bertsoekin gogoratzea erlijio bat dugula. Erlijioak oso garrantzitsuak dira eta asko aldatu dezakete pertsona bat. Jende askok du erlijio bat eta beste batzuk ez, niri ondo iruditzen zait erlijio bat edukitzea, erlijioek asko lagundu diezaguketelako. Gure erlijioa oso polita da eta garrantzitsua da ez galtzea.
Xalbadorrek Jainkoarekiko interes handirik izan gabe nola hazi zen eta inoiz ez zion garrantzi hori eman dio. Batiz bat, beti bere kantari buruz hitz egiten duelako eta bere ospea hortik datorrelako, beraz bere fedea ez da inoiz izan berarentzat hain besteko garrantzia izan duen zerbait. Hala ere, Jainkoa bere bizitzan ezinbesteko norbait dela jabetzen da eta pixkanaka-pixkanaka Jainkoak denetan laguntzen diola sentitzen hasten da. Ikusten da nola Xabier Letek esaten dion Jainkoari elkartzeko garaia zela baina ez duela galderarik eta Jainkoak konfiantza handia ematen diola. Horregatik, laburbilduz, Jainkoak Xalbadorren bizitzan izaten amaitzen duen garrantzia eta zein seguru sentitzen den ikus dezakegu. Eta hau guztia “Jainkoa eta ni” izeneko kanta batean ikus dezakegu nola azaltzen duen zehazki lehen aipatutako guztia.
Fernando Aire, Xalbador izenez ezaguna Urepelearra zen eta 1920ko ekainaren 19an jaio zen eta bertsolaritza munduko ikonoetako bat da gaur egun ere. Bere unerik historikoenetako bat, 1967an Donostiako belodromoan eman zen. Bertan, Xalbadorrek ikaragarrizko txapelketa egin zuen eta buruz-burukora pasa zen, Uztapiderekin batera. Xalbador bertsoa botatzen hasi orduko, publikoa txistuka hasi zen baxe nafarroako euskalkian ez zutelako ongi ulertzen eta bertsoa ez zen entzuten. Azkeneko zatian, Xalbadorrek honako zatia abestu zuen: “txistua jo didazue bainan, maite zaituztet oraindik”. Une hartan, txistuka ari zen publikoak izugarrizko txalo zaparrada jo zuen eta txapela irabazi ez bazuen ere, une hura historiako garrantzitsuenetako bat da. Xalbador, oso pertsona fededuna zen eta bere bertsoetan jorratzen zuen. Gainera, bere fedea publikoarengana heltzeko izugarrizko erraztasuna zuen.
Xalbador Nafarroa Beherean jaio zen 1920ko ekainaren 19an eta Urepelen hil zen 1976ko azaroaren 7an. Bertsolaria eta artzaina izan zen. Bertsolari poetiko eta lirikoa, seriotasuna eta malenkonia ordezkatu zituen. Bere bertsoetako gaiak bizitza, familia, baserria, fedea eta natura izan ziren.
Perstona oso fededuna zen, mundura iritsi zenetik kristaua zela esaten zuen. Jendeari hori adierazteko bertsoak erabiltzen ditu, berarentzat erraza zen bertsoen bidez bere ideak, pentsamenduak adieraztea. Erlijioak pertsona batengan eragin handia eduki dezake. Gauza desberdin asko erakusten dizkigu, adbidez, gauza txikiak baloratzea.
Fernando Aire, Xalbador, Urepelen jaio zen 1920ko ekainaren 19an, eta bertsolaritzako munduan egon zen hil arte; hau da, 1976ko azaroaren 7ra arte, eta egun bertan omenaldi handia egin zioten. Artzaina ere izan zen bere bizitzan zehar. Mundura iritsi zenetik kristaua zela zion, eta hori adierazteko bere bertsoak erabiltzen zituen, berarentzat oso erraza baizen bere pentsamenduak horietatik adieraztea. Bere bertsoetan bizitza, familia, baserria, fedea eta natura izan zituen gai. Erlijioak pertsona batengan eragin handia eduki dezakela iruditzen zait, eta Xalbadorri esker gauza txikiak baloratzea ikasi du jendeak.
Xalbador Urepelen jaio zen 1920ko ekainaren 19an eta Urepelen hil zen 1976ko azaroaren 7an. Oso bertsolari ospetsua izan da. Beraren nabarmendutako bertso saio bat 1967koa da, Bertsolari Txapelketa Nagusian parte hartu zuen, eta bigarren amaitu zuen. Hala ere, txapelketako protagonista nagusia izan zen berak nahi gabe. Xalbador bertsoa botatzen hasi orduko, publikoa txistuka hasi zen behe nafarroako euskalkia ez zutelako ulertzen. Azkeneko zatian, Xalbadorrek hau esan zuen: “txistua jo didazue bainan, maite zaituztet oraindik”. Une hartan, txistuka ari zen publikoak izugarrizko txalo zaparrada jo zuen. “Jainkoa eta ni” bertsoetan garbi azaltzen da Xalbador oso pertsona fededuna zela eta bere familia buruan zuela bertso bakoitzean. Berak bertso horietan azaltzen du jainkoak sortu duela dena eta bere fedea argi eta garbi azaltzen du.
Xalbador, 1920ko ekainaren 19 an jaio zen Urepelen eta bertan hil zen 1976ko azaroaren 7an. Bertsolaria eta artzaina izan zen. Fernando Aire zuen izena baina Xalbador izenez ezaguna zen. 1967ko Bertsolari Txapelketa Nagusian parte hartu zuen eta bigarren amaitu zuen. Txapelketako protagonista izaten bukatu zuen berak nahi gabe, bertsoa botatzen hasi zenean publikoak txistuka hasi zen bere euskalkia ez baitzen ondo ulertzen. Bertsolari politiko eta lirikoa, seriotasuna eta malenkonia ordezkatu zizan zituen. Pertsona oso feduduna zen eta betidanik esan du kristaua zela. Horregatik, bere pertsoetako gaiak: fedea, bizitza, natura, baserra eta familia izaten ziren. Bere sentimenduak bertsoen bitartez adierazten zituen horrela, bere fedea publikoarengara iristeko erreztasuna zuen.
Fernando Aire Etxart, Xalbador izenez ere ezaguna, Frantziako euskal eskualdeko bertsolari ospetsua izan zen. 1920ko ekainaren 19an jaio zen Urepelen, Nafarroa Beherean, eta 1976ko azaroaren 7an hil zen. Sksk kulturako protagonista. .
Bizitza osoko artzain eta nekazari, Salbadorren poesiak eragin handia izan zuen, lurrarekiko maitasuna eta landa-bizitzarekin zuen konpromisoa adieraziz. Bere bertsoek (olerki maisuak) euskal nortasuna, hizkuntza, politika, erlijioa eta ingurumena bezalako gaiak jorratzen dituzte. Ikusleak mugitzeko duen gaitasunagatik ezaguna da, askotan gai pertsonal eta globalei buruz sutsu hitz egiten duela.
Xalbadorren bertso ospetsuetako bat “Jainkoa eta ni” da. Berso honek zure sakontasun espirituala eta jainkozkoarekin duzun lotura islatzen du. Laburpena honakoa da:
“Jainkoa eta ni” Xalbadorrek Jainkoarekin duen harremana eta munduan duen lekua adierazten duen bertsoa da. Bere bertsoen bidez erakusten du bere apaltasuna eta Jainkoaren handitasunaren aurrean gizakiaren hutsaltasunaz ulertzea. Aldi berean, bere eguneroko bizitzan ikusten zuen Jainkoaren erruki eta maitasunean fedea erakutsi zuen.
Bertsotan, Halbadok bere bizitza soilaz hitz egiten du eta nola aurkitzen duen Jainkoa gauza txikietan: bere inguruan, eguneroko jardunean, bakarrik eta pentsatzen ematen duen denboran. Poema hauek Jainkoarekiko harreman intimo eta pertsonala deskribatzen dute, begirunea eta esker ona, baina baita ulermen sakona eta etengabeko elkarrizketa ere.
“Jainkoa eta ni”ren edertasuna bere soiltasunean eta sakontasunean datza, Salbadok esperientzia eta pentsaera pertsonala poesia unibertsal bihurtzeko duen gaitasunaren adibide garbia.
Jainko eta ni-n, gizakiaren txikitasunaren aurrean Jainkoaren handitasunaren aitorpen xumean adierazten du Xalbadorrek. Bere bertsoen bidez, bere bizitzeko akatsei eta bere ahuleziei buruzko introspekzio zintzoa adierazten du, Jainkoaren presentzia eta boterea bere bizitzan aitortuz. Abestiaren mezu nagusia konexio espiritualaren zentzu sakona bilatzea eta norberaren ahultasuna eta jainkoarekiko menpekotasuna onartzea da.
Erlijioak balio esanguratsu eta positiboa izan dezake pertsona baten bizitzan, bere helburu, komunitate, moraltasun, ongizate emozional, identitate kultural eta garapen pertsonalean eraginez. Hala ere, erlijio-esperientzia oso indibiduala da eta asko alda daiteke pertsona eta testuinguru ezberdinen artean.
Xabier Lete euskal idazle, poeta, abeslari eta politikari nabarmena izan zen. Oiartzunen (Gipuzkoa) jaioa, 1944ko apirilaren 5ean, Lete oso txikitatik hasi zen idazten eta “Zeruko Argia” aldizkarian artikuluak argitaratu zituen. 1965ean Ez Dok Amairu euskal musika taldea sortu zuen Mikel Laboa eta Benito Lertxundi bezalako pertsonaiekin batera. 1972an taldea desegin bazen ere, Letek bere emaztearekin, Lourdes Iriondorekin, jarraitu zuen bere musika ibilbidea.
Olerkari gisa, 1968an argitaratu zen bere lehen poema liburua, eta 2009ko urrian Euskal Literatura Saria irabazi zuen “Egunsentiaren esku izotzak” azken poema liburuarekin. Letek ere ibilbide politiko aktiboa izan zuen eta 2010ean Euskararen Akademiako ohorezko kide izendatu zuten.
Lete 2010eko abenduaren 4an hil zen, gaixotasun larri baten ondorioz, bi ospitale ezberdinetan egon ostean. Haren ondarea euskal kulturaren zati garrantzitsu bat izaten jarraitzen du, Euskal Herriko musikari, poesiari eta antzerkiari egindako ekarpenagatik gogoratua.
Berak hitz egiten duena da beti Jainkoa presente izan behar dugula gure bizitzan eta ez dugu bakarrik utzi behar nahiz eta batzuetan gurekin ez dagoela sentiu. Baina egia da beti presente dagoela nahiz eta batzuetan gure bizitzako momentu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago sentitu. Letretik ikusten da Jainkoa oso presente duela bere bizitzan eta infernuaren beldur dela eta Jainkoa maite duela.
Xalbadorren mezua fedez beteriko mezua da. Mezu garrantzitsua eta beharrezkoa. Xalbador bertsolari garrantzitsua izan zen eta gaur egun bere bertso asko gordeta daude eta entzungai, uste dut ederra dela bertso zaharretaz gozatzea.Jauna laguntzat hartzera laguntzen du
Xalbadorrek fedea izan behar dugula zabaltzen du. Kristautasuna oso garrantzitsua dela dio eta garrantzi haundia ematen dio fedeari. Ekarpen handia da kristautasunarentzat baina baita euskal kulturarentzat ere.Kulturan Xalbadorrek ekarpen haundiak egin zituen eta bertsolaritzan ere bai.
Erlijio pertsona batentzat oso garrantzitsua da. Fedea izatea momentu on zein zailetan oso garrantzitsua da. Balio garrantzitsua du erlijioak pertsonengan. Fedeak asko laguntzen du une oro. Garrantzitsua da fedea izatea eta Jainkoarengan sinestea nire ustez.Jainkoak beti laguntzen bait du.
Xalbador oso bertsolaria ona zen eta bere abestietan mesuak zartzen zitun, adibidez Gizabanakoaren eta erlijio arteko harremanari buruzko kantuak,Hizlariak zalantzan jartzen ditu erlijio-irakaspenak eta Jainkoaz duen pertzepzioa, irakasten du ez zaizkiola gustatzen elizak jartzen dituen arauak, eta hori gustatzen ez zaizkion abestietan erakusten du.
Oso polita iruditu zait Xalbadorren mezua Jainkoa bere lagunik onena delako adierazten duelako eta beti dagoelako laguntzeko prest. Xalbador ez zebilen ondo bere bizitzan, beraz Jainkoari laguntza eskatu zion, baina ez zion erantzun eman. Ez zionez lagundu, haserre egon zen hilabete batzuez Xalbador Jainkoarekin. Baina azkenerako, Xalbadorrek ikusi zuen ez zuela pena merezi hainbeste haserretzea beti, laguntzen egon den pertsona batekin.
Gai honek, serikusi handia du erlijioarekin. Jainkoa garrantzitsua da gure erlijioan eta beti dago guri laguntzeko prest. Behin ez digulako laguntzen ez dugu haserretu behar. Lagunak izaten jarraitu behar dugu. Horretaz aparte, Jainkoak beti barkatzen dizkigu gure akatsak.
Xalbador 1920ko 1920ko ekainaren 19an jaio zen Urepelen eta 1976ko azaroaren 7an hil zen bertan. Artzaina eta bertsolaria izan zen. Parisen eta Estatu Batuetan ere kantatu izan ditu bere bertsoak. 967ko Euskal Herriko Bertsolari Txapelketan bigarren geratu zen, eta bertan entzundako txistuak bereziki gogoan geratu ziren. Bere bertsoetan gai nagusiak hauek izan zien: bizitza, familia, baserria, fedea eta natura. Xalbadorrek hasierako agurra kantatu zuen publikoaren aurrean. Epaileen erabakia irakurri ondoren, publikoak ez zuen gustura hartu eta txistuak luze jo zituzten. Xalbadorrek bertsoa ezin osatu aritu zen, baina azkenerako publikoaren txistuak txalo bihurtu ziren. albadorrek bizitzan zehar hainbat zailtasun eta mehatxu jasan zituen, bere bertsoetan askotan islatzen zirenak. Bere bertso estilo sakon eta lirikoak, Behe Nafarroako hizkerarekin batera, mendebaldeko bertsozale arruntetik urrundu egiten zuten, eta horrek zailtasunak ekar zitzakeen bere lana zabaltzeko. Hala ere, Xalbadorrek bere bizitzako mehatxu eta oztopoak gainditu zituen, eta gaur egun euskal kulturaren ikur bihurtu da.
Gazte-gaztetatik interesatu zitzaion bertsolaritza, eta, kantuak ikasteko zuen erraztasunari eta azkar inprobisatzeko bizkortasunari esker, arrakasta lortu zuen bertsolaritzan. 1946tik 1960ra bitartean sari asko irabazi zituen Euskal Herriko hegoaldeko bertsolaritza lehiaketetan. Hainbat liburu idatzi zituen bere bertsoekin.
1967ko txapelketan, Donostian, bigarren saria irabazi zuen. Lehiaketan bere postua izan arren, bera izan zen lehiaketako protagonista nagusia, bertsolaritzaren esparruko gertakari ospetsuenetako batekin.
Une horretan, ikusleen oihu eta txistuen ondorioz, giro txarrak hartu zuen Anoetako pilotalekua. Uztapide eta Xalbador, mikrofonoa aurrean zutela, isilik egon ziren minutu horietan. Ikusleak bi taldetan banatuta zeuden: txistuek txaloak isiltzen zituztela zirudienean, Xalbadorren alde zeudenak zutitu eta bere kuttuna txalotzen zuten.
Bertsolari liriko eta poetikoa izan zen, askotan seriotasuna eta malenkonia ordezkatuz lan egiten zuena; bizitza, familia, etxaldea, fedea eta natura bere bertsoetarako gai gisa erabiliz.
Xalbadorrek bere bizitzan izandako aldaketa handi bat kontatzen digu: Jainkoarenganako ikusmoldea nola aldatu zaion. Hasieran, Jainkoa beldurgarria egiten zitzaion: zigortuko zuen norbait, eta infernuaren beldurrez bizi zen. Baina, denborarekin, ulertu zuen Jainkoa ez dela horrelakoa, eta ikusi zuen maitasunez betetako lagun bat izan daitekeela. Azkenean, Jainkoa maite duen norbait bezala ikusten du: lagun, babesle eta bidelagun. Ez du gehiago Jainkoaz beldurrik, baizik eta konfiantza du beragan. Bere mezua da fedea ez dela beldurrean oinarritu behar, maitasunean baizik. Jainkoarekin harremana ez dela izan behar “zigortuko nau” edo “infernura joango naiz” beldurrez, baizik eta elkarrizketa, konfiantza eta maitasunezko harreman bat dela esan nahi digu. Xalbadorren bertsoetan ikus daiteke erlijioak lagundu egin dezakeela; Bakardadean lagun sentiarazten du, Bizitzari zentzua ematen dio, Barne bakea ekartzen du eta maitasunez bizitzen laguntzen du, beldurrez bizi ordez. Esate baterako Xalbadorrek kontatzen digu nola beldurretik maitasunera egin duen bidea Jainkoarekin eta horrela, fedea askatasunez eta lasaitasunez bizitzen ikasi du.
Nola deskribatuko zenuke Xalbadorren mezua?
Xalbadorren mezua da fedea eta espiritualitatea pertsona baten barneko maitasunaren eta konfiantzaren bidez ulertzea. Beldurretik maitasunera pasatzen den bidaia, Jainkoa ikusten den bezala, lagun eta adiskide gisa, ez zigortzaile edo ikaragarri. Horrek adierazten du fedea benetan baliozkoa eta etikoa, pertsonaren bizitzan indar positibo eta bermerik handiena ematen duena.
Zein izan daiteke erlijioaren balioa pertsona batengan?
Erlijioaren balioa pertsona batengan interpretatzen denean, fedea eta espiritualitateak bizitzan zentzua, indarra eta konpasi guneak eskaintzen dizkietela ikusten dut. Fedea, pertsona bati bere barnean lasaitasuna, itxaropena eta maitasuna sustatzen dizkion balio edo irakaskuntza positiboen iturri izan daiteke. Horrek laguntzen du beldur, hoztasun, eta ikara egoeretan maitasuna, konfiantza eta adiskidetasuna garatzen, eta horrela, pertsona batek bizitzari zentzua eta indarra emateko aukera handiagoa du.
Xalbador oso bertsolari garrantzitsua izan zen Euskal Herriarentzat, gehienbat Francoren garaian. Gai oso interesgarriei buruz hitzegiten zuen bere bertsoetan. Donostian zegoela jendeak mesprexatu egin zuen, ez ziotelako ulertzen, hala ere, Xalbadorrek maitasunekin erantzun zien beste bertso batean. “Jainkoa eta ni” bertsoa Xalbadorrek sortutakoa da, erlijiotasunarekin berak edukitako esperientziari buruz hitz egiten zuen. Hasieran, Xalbadorrek erlijioa gauz hotz bat ikara ematen ziona bezela zuen kokatuta bere buruan, baina ondo pentsatu zuen eta konturatu zen Jainkoa gure laguna dela eta ez dugula beldurrik eduki behar beregan. Nire ustez, Xalbadorrek bere mezua zabaltzea oso garrantzitsua iruditzen zait, uste dudalako Jainkoa guri laguntzeko dagoela eta bere ikuspuntua bere askorena ere izan dezake eta jendearen iritzia alda dezake. Erlijioa pertsona batzuentzat balio oso handia izan dezake, arazoak eduki dituenean konponbidea erlijioan aurkitu duelako. Horreagatik uste dut erlijioa eta eliza oso garrantzitsuak direla eta Xalbadorrek egin zituen bertsoak jende askori lagunduko eta beste batzuei iritzia aldatuko zioten.
“Xalbador, Jainkoa eta ni” mezuaren mezu erlijiosoak poetaren eta Jainkoaren arteko harreman intimoa du hizpide. Xalbadorrek ez du araurik gabeko erlijiotik hitz egiten, bihotzetik baizik. Txikia sentitzen da Jainkoaren aurrean, baina baita Haren hurbilekoa ere.
Asko pentsatzen du heriotzaz eta arimaz. Ez daki zehazki zer dagoen gero, baina haratago zerbait dagoela sentitzen du. Batzuetan beldur da, baina Jainkoaren barkamenean eta maitasunean ere itxaropena du.
Bere hitzek umiltasuna, galdera sakonak eta zentzuaren bilaketa zintzoa erakusten dute. Espiritualtasun oso pertsonala da, zalantza, fedea eta emozioa nahasten dituena.
Fernando Aire Etxart, ezizenez Xalbador, Urepele, Nafarroa Beherean bizi zen, horregatik beste ahozkera bat zeukan. Baina, bertsolari ona izan zen. Bere garaiko bertsolari-txapelketa eta sariketa gehien-gehienetan parte hartu zuen eta horien artean, Hego Euskal Herriko bertso-saioetako asko irabazi zituen.
1967ko Bertsolari Txapelketa Nagusian parte hartu zuen, eta bigarren amaitu zuen. Hala ere, urte hartako txapelketan protagonista nagusia izan zen. orduan ikus-entzule zenbait oihuka eta txistuka hasi ziren minutu erdiz, erabakiarekin bat ez zetozela agerian utziz. Baina gero Xalbadorrek beste bertso bat bota zuen eta denak ixilik geratu ziren.
Jainko eta ni, Xalbadorrek bertso bat da. Bertsoak esan nahi duena da, Jainkoarengan fidatu behar dugula eta ez duguela bildurra eduki behar. Horregatik idazten du bertso hori.
Xalbador 2010ean hil zen bertsolari liriko eta poetiko garrantsitzu bat zen. Bere euskara oso arrazoa zela esaten zion jendeak eta horregaitik txistu zaratak egiten zizkioten, baina berak euskaraz ari zela esaten zieten eta txistu egin arren ez zuela ezer beraien kontra. Hildakoan oso omenaldi haundia prestatu zieten herrrian eta gero bertso bat egin zuen jainkoa eta ni. Bertso horretan kontatzen du hasieran bildurra ematen ziola jaunak, berak gauz txar batzuk egin zituela eta jainkoak kastigatu egingo ziola pentsatzen zuelako. Bestalde kontatzen du bere desira erlijiorik ez zegoen mundu baten bizitzea izango zela. Baina bertsoa aurrera doala azkenean kristau bihurtzen da eta nik uste dut hori dela erlijioarekin duen lotura. Jainkoak beti barkatu eta onartuko zaitu iraganean zer egin duzun kontuan hartu gabe eta beharrezkoa da hori lasai bitzeko eta batizpat bildurrik gabe egoteko.
Xalbadorren bertsoek Jainkoarekiko harreman pertsonal eta emozionala adierazten dute. Bertan, fedearen bidezko garapena eta transformazioa agertzen dira. Hasierako beldurrak ez zion lagatzen kristautasuna onartzen, bera bekataria baitzen, eta berak jainkoarenganako idei oker bat zeukan, zigortzaile bezala ikusten baitzuen. Berak lortu zuena zen fede zorrotzaren zurruntasuna gainditu eta harreman hurbilago eta maitagarri bat izatea jainkoarengan. Mezuaren oinarria da Jainkoa eta giza izatea bide luze eta bilakaera baten bidez lotzen direla, non amodioaren eta bakearen bilaketa diren.
Xalbadorrek transmititzen duen mezua, beraz, espiritualtasunaren bilaketa, egia eta bakearen aldeko borroka, eta Jainkoarekin harreman intimo eta maitagarria da. Azken batean, fedeak eta amodioak bakea ekartzen dute, eta Xalbadorren bertsoak gogoeta eta bilaketa horren erreferentzia dira.
Xalbadorrek haiseran ez zuen jainkoa eta kristautasuna onartzen, baina hausnarketa eginez gero, jainkoa onartu zuen bere bizitzan. Lehenengo momentuan ez zuen ezer eskatzen, ez zigorrarik ezta barkamenarik, baizik eta bakarrik amodioa.
Erlijioak pertsona batengan balio asko edo gutxi izan dezake, baina erlijioa gutxi balioesten duten pertsonek erlijioa onartzen saiatzen badira, lortu egingo dute, Xalbadorrek egin zuen bezala, jainkoak pertsona guztiak onartzen ditu eta.
Xalbadorren “Jainkoa eta ni” bertsoan bere fedearen aldaketa azaltzen du, modu polit baina hunkigarrian. Haurtzaroan, Jainkoa beldurgarri eta urrun bezala ikusten zuen, infernua eta zigorra buruan zituela. Baina bizitzak aurrera egin ahala, beste modu batera ikasten du Jainkoa ikusten, ez zigorra ematen duen norbait bezala, baizik eta, lagun isil eta hurbil bezala. Mezu horrek erakusten du fedearen barruko bilakaera, beldurretik maitasunera, infernuaren ikaratik eta hoztasunetik hurbiltasunera, Jauna lagun bezala ikusiz. Xalbadorrek fedea ez du inoiz baztertzen, baina ulertzeko eta sentitzeko modua asko aldatzen du. Erlijioak pertsonari bakea emateko, itxaropena izateko eta bizitzari zentzua aurkitzeko balio dezake. Gainera, laguntza emozionala eta bizitzaren une zailak gainditzeko indarra ere eskain dezake, eta horregatik, fedea pertsonarentzat bide oso garrantzitsua eta lagungarria izan daiteke.
Xalbador (Fernando Aire Etxart) 1920ko ekainaren 19an jaio zen Urepelen, Behe Nafarroko (Ipar Euskal Herria) herri txiki batean, eta 1976ko azaroaren 7an hil zen. Euskal kulturaren barruan bertsolaritza barruan oso garrantzitsua izan zen, eta gaur egun ere garrantzitsua izaten jarraitzen du.
Bertsolari eta idazlea izan zen, betidanik nekazaritzan aritu zen, baserri batean jaio baitzen. Bertsotan aritzeko erraztasun handia zuen, eta euskararekiko zuen maitasuna bere bertsoetan antzematen zen. Euskara zahar batean egiten zuen, eta bere esaldiak eta esamoldeek jende askoren bihotzak ukitu zituen.
Nekazari familia batean jaioa, gazteetatik aritu zen baserriko lanetan, baina bertsolaritzarako gustoa oso gazte nabaritu zitzaion. 1950eko hamarkadan hasi zen Euskal Herriko plazetan bertsotan, eta berehala bihurtu zen entzuleen gustokoa.
Umila, zintzoa, eta erlijiosoa zen. Ez zen hitz-handi eta oihuen bila aritzen zen bertsolaria, baizik eta barneko egia eta sentimenduak adierazten zituena beti. Ez zen profesionala izan sekula, nekazaria izan zen beti, eta horrek ematen zion bertsoei lurreko indarra.
Gaur egun Xalbador Eguna ospatzen da bere herrian, Urepelen, eta bere izena daramaten ikastolak eta kaleak daude Euskal Herriko hainbat tokitan.
Xalbador herriaren bertsolaria bihurtu zen, bere bertsoetan nabarmena da euskararekiko zuen maitasuna, umila zen eta bere bertsoetan kontatzen zuena guztion gustokoa zen, oso erlijiosoa ere bazen. Eta nahiz eta kritikak jaso zituen, modu ia perfekto batean erantzun zien kritika haiei eta herriaren gustokoa bihurtu zen.
Xalbadorren bertsoa, “Jainkoa eta ni” bertsoak intimitate hunkigarria transmititzen du: Jainkoa eta poeta bera bakarrik daude egiaren momentuan. Ez dago maskararik, ez ikuslerik, ez dago ezer zure kontzientziaren eta jainkoaren artean. Poetaren eta Jainkoaren artean partekatutako lotsak kontzientzia moral eta espiritual sakonaz hitz egiten du, Jainkoak ere lotsa sentituko balu bezala gizakiaren minaren aurrean edo gizakiak bihurtu direnaren aurrean. Bertso laburra da, baina izugarria bere pisu emozionala du.
Giza bizitzari zentzua, orientazioa, laguntza, segurtasuna eta baita itxaropena eta ideal nobleak ere emateko.
Xalbadorren “Jainkoa eta ni” mezua sakon eta pertsonala bezala deskribatuko nuke. Bertan, ez du Jainkoarekin hitz egiten moduan normal batean, baizik eta bere bihotzeko mina eta zalantzak aipatzen ditu. Mezuak kezka handia erakusten du, sinetsi nahi du, fedea bilatu nahi du, baina aldi berean, galdetzen dio bere buruari zergatik dagoen sufrimendua munduan.
Erlijioaren balioa pertsona batengan oso sentimendu konplexuak sentiaraztea uste dut. Gainera, mezuan ez da soilik fedea aztertzen, baita bekatuaren errukia eta Jainkoarekiko konfiantza nahasiak ere. Xalbadorrek ez du perfektua izatearen itxaropenik; hau da, bere gauz txarrak onartzen ditu eta bihotz garbi bat izateko gogoa adierazten du.
Mezu honek erakusten digu fedeak ez duela beti erantzun argirik ematen, baizik eta batzuetan galdetzera eta sentitzera “derrigortzen” gaituela. Gizakiaren eta Jainkoaren arteko harreman konplexua agerian uzten du.
Laburbilduz, oso mezu sakona eta polita iruditu zait. Uste dut mezu honen bidez sentitzen duena oso ondo azaltzen duela, besteek ulertzeko moduan, nahiz eta bere euskera besteei ulertzeko zaia iruditu.
Xalbadorren “Jainkoa eta ni” olerkia oso pertsonala da, bihotzetik ateratakoa izan zela iruditu zait. Bertan, bere bizitzako bidaia espiritualari buruz hitz egiten du. Hasieran, Jainkoarekin zuen harremana beldurrez eta erru sentimenduz beteta zegoen, haurtzaroan jasotako irakaspen zorrotzen eraginez ondorioz. Baina denborak aurrera egin zuen bitartean ikuspegi hori aldatzen joan zen. Orain, Jainkoa ez du zigortzaile bezela ikusten, lagun mina eta babesle bihurtu zion. Azkenean, Xalbadorrek ez dio Jainkoari beldurrez begiratzen, baizik eta maitasunez eta lasaitasunez eta harreman berri eta polit horretan aurkitzen zuen benetako bakea eta zoriontasuna.
Olerki hau polita iruditu zait eta lehen esan bezala oso pertsonala. Antzeman egin daiteke talentu asko zuela eta olerki politak egiten zitula. Erlijioaren balioa pertsona batengan fedea da oinarrizkoa eta inportanteena.
Xalbador, Fernando Aire, 1920an jaio zen Urepelen, bertsolaria eta artzaina zen. Omenaldi handi bat eskaini zioten 1976ko azaroaren 7an, eta egun berean hil zen, bihotzekoak jota.
Xalbadorren mezua argia da, hasieran beldurra bazuen ere, gerora oso garrantzi handia eman zion erlijioari. Bertso hauekin esaten du, hasieran, mundura etorri zenean, Jaungoikoarekiko beldur handia zuela, inguruko jendeak sartuta. Pixkanaka pixkanaka ordea erlijiotzen joan zen, eta sinisduna bihurtzen. Nahiz eta sinisduna izan eta hasieran pentsatu bekatuak egiten zituztenak infernura joaten zirela, bere bekatutxoak egiten jarraitzen zuen, ebitaezina baitzen hori berarentzat. Erreflexio puntu bat ere egiten du, ez dakiela Jainkoa edo bera nor aldatu den. Bakea ere eskertzen du, bakea garrantzitsua baita, eta berarengatik eskuratzen zuen behar zuena. Amodioa ere baduela adierazten du, horretarako, “gaurkotz ez dautzut deusik eskatzen, amodioaz besterik” esaten du bertsoz.
Nagusia ere deitzen dio Jaungoikoari, bere nagusia dela adierazteko. Horrekin adierazten du, nahiz eta hasieran beldur edo kezka apur bat izan, gerora garrantzitsua izan zela berarentzat.
Fernando Aire edo Xalbador Urepelekoa zen, bertsolari oso ospetsua izan zen bere garain. 1920ko ekainaren 19an jaio eta 1976ko azaroaren 7an hil zen. Euskal Herriko bertsolari figura oso garratzitsua izan zen. Xalbador artzaina izan zen bere bizitza osoan eta bere aisi-aldian berriz bertsolaria zen. Bere bertso guztiak euskaraz ziren eta ikuskizun batzuetan asko kritikatzen zitzaion Urepeleko euskalkian abesten zuelako, hori gertatu zitzaion behin Donostian.
Bere bertsoan adierazten du, hasieran jainkoarenganako beldurra zuela bekataraia zelako eta gauza asko gaizki egiten zituelako eta berak pentsatzen zuen jainkoak zigortu egingo zuela berak egindako bekatuen ondorioz. Baina azkenean, urteak pasa ahala jainkoarenganako maitasuna piztu zitzaion eta bazekien jainkoak ez zuela zigortuko bera bekataria izateagatik eta bere iraganean gauzak gaizki egin zituelako, beraz bihotz berritu egin zen eta jainkoarenganako maitasuna gehiago piztu zitzatzaion urteak pasa ahala.
Nire ustez, Xalbadorren lanetan ez da erlijioa gai nagusi gisa agertzen, baizik eta Jainkoarekin duen harremanak izandako bilakaera islatzen da. Haren lehen ikuspegietan Jainkoa urruneko eta beldurra eragiten duen figura bezala azaltzen da, baina denborarekin irudi hori aldatzen doa eta hurbilago, ulertzaileago eta maitekor gisa agertzen da. Honek erakusten du sinesmena ez dela derrigorrez beldurrean oinarritzen, baizik eta askotan bakea eta barne-lasaia aurkitzeko modua izan daitekeela. Horrez gain, oso esanguratsua iruditzen zait nola Xalbadorrek fedea eta eguneroko sentimenduak —maitasuna, ziurgabetasuna edo tristura kasu— elkarlotzen dituen, esperientzia unibertsal eta giza bihurtuz.
Xalbador, benetako izena Fernando Aire zela, 1920ko ekainaren 19an jaio zen Urepelen, Nafarroa Beherean. Bertsolari oso ezaguna izan zen, artzaina ere izan zen. Bere bertsoek familia, natura, fede bezalako gaiak jorratzen zituzten. Mattin Trekurekin batera, Iparraldeko eta Hegoaldeko bertsolariak batzen zituen, eta Ezin bertzean (1969) eta Odolaren mintzoa (1976) bezalako liburuak argitaratu zituen. Bertsolari lehiaketa askotan parte hartu zuen eta oso ezaguna izan zen. 1976an hil zen eta egun berean omenaldi handia egin zioten. Xalbadorren bertsoek, batzuetan oso pertsonalak ziren, eta bere lana euskal kulturan eta bertsolaritza munduan oso garrantzitsua izan da. Haren heriotza oso garrantzitsua izan zen, eta haren heriotzaren ondoren, bertsolaritzaren munduan utzi zuen.
Nire ustez, Xalbadorrek ez zuen erlijioari buruz bakarrik hitz egiten, baizik eta Jainkoarekin duen harremanaren aldaketa erakusten zuen. Jainkoa lehenik urrun eta beldurgarri ikusten zuen, baina azkenean, hurbilago eta maitagarria izan zen. Hori, askorentzat, fedea lasaitasuna eta bakea aurkitzeko modua izan daitekeela erakusten du, ez bakarrik beldur edo arau bat bezala. Gainera, interesgarria iruditzen zait nola Xalbadorrek fedea eguneroko bizitzarekin eta emozioekin, hala nola maitasunarekin, zalantzekin eta melankoliarekin, lotzen duen; guztiok sentitzen eta ulertzen dugun zerbait ,Xalbadorren mezua barne gatazka espiritual baten lekukotasuna da. Bertsoetan ageri da nola haurtzarotik fede handiko giro batean hazi zen, baina fede hura beldurrean oinarritutako erlijio heziketaren bidez transmititu zitzaion: bekatua, infernua eta Jainkoaren beldurra ziren nagusi. Horrela, erlijioak ez zion askatasunik eman, baizik eta erruaren eta beldurraren zama ezarri zion.
Gainera, Xalbadorrek onartzen du bere ahulezia, eta Jainkoaren legea hautsi izanaren ondorioz bekatari sentitu dela beti, Jainkoaren errukia baino gehiago bere gaitzespena irudikatzen baitzuen, aldaketa bat somatzen da: ez daki Jaungoikoa ala bera aldatu den, baina bere fedea ez da lehen bezalakoa. Agian esperientziaren bidez ikuspegi samurrago bat garatu du, beldur hutsetik maitasunerantz doan fede baten atarian dago.
Euskal Herriko bertsolari ospetsuenetako bat izan zen. Xalbador bertsolari txapelketa gehienetan parte hartu zuen, 1946tik 1960ra bitartean.Xalbadorrek, hainbat txapelketa irabazi zituen. 1976an, Euskal Bertsolari Txapelketa Nagusian parte hartu zuen, baina egun hartan bihotzeko eman eta hil egin zen. Bere oroimenez, liburuak era diskoak ere argitaratu dira.
Bestalde, Xalbadorren mezua sakona da. Euskal Herriarekiko zuen maitasuna azaltzen zuen. Gainera, gizaki bakoitzak bere herriaren semea zela aipatzen zuen. Erlijio ere kontuan hartzen zuen bere bertsoetan, hau da, bere erlijo sentimendua azaltzen zuen.
Xablbador Urepelen (Nafarroa behera) jaio zen 1920k ekainaren 19an eta 1976ko azaroaren 6an hil zen. Familia txiro batean jaio zen garaiko beste familia asko bezala. Bera artzain eta oso bertsolari ona izan zen. Hiru aldiz geratu zen laugarren euskal herriko txapelketan eta beste behin bigarren. Nahiz eta oso ona izan zen bertsoetan ohiu eta txistu ako jaso zituen ahin zuzen 1967ko tbertso txapelketan, gendeak ez zuelako bere euskara ulertzen. Hil zenetik aurrera ere omenaldi asko egin dizkiote. Bere garaian egindakoagatik gaur egun eskertu eginten da euskal herriarengatik egin zuena.
Bertsoari dagokionez, bertan esaten du nola beldurra zion jaikoari egindako pekatuengatik eta abar baina nola azkenean jainkoaren gan sinisten zuela esaten du.
Xalbador, benetako izena Fernando Aire zen, 1920ko ekainaren 19an jaio zen Urepelen, Nafarroa Beherean. Bertsolari oso ezaguna izan zen, eta artzaina ere izan zen. Bere bertsoek familia, natura, fedea eta melankolia bezalako gaiak jorratzen zituzten. Mattin Trekurekin batera, Iparraldeko eta Hegoaldeko bertsolariak batzen zituen, eta ezin bertzean (1969) eta Odolaren mintzoa (1976) bezalako liburuak argitaratu zituen. Bertsolari lehiaketa askotan parte hartu zuen eta oso ezaguna izan zen. 1976an hil zen eta egun berean omenaldi handia egin zioten. Xalbadorren bertsoek, batzuetan oso pertsonalak ziren, eta bere lana euskal kulturan eta bertsolaritza munduan oso garrantzitsua izan da. Haren heriotza oso garrantzitsua izan zen, eta haren heriotzaren ondoren, bertsolaritzaren mundua utzi zuen.
Nire ustez, Xalbadorrek ez zuen erlijioari buruz bakarrik hitz egiten, baizik eta Jainkoarekin duen harremanaren aldaketa erakusten zuen. Jainkoa lehenik urrun eta beldurgarri ikusten zuen, baina azkenean, hurbilago eta maitagarria izan zen. Hori, askorentzat, fedea lasaitasuna eta bakea aurkitzeko modua izan daitekeela erakusten du, ez bakarrik beldur edo arau bat bezala. Gainera, interesgarria iruditzen zait nola Xalbadorrek fedea eguneroko bizitzarekin eta emozioekin, hala nola maitasunarekin, zalantzekin lotzen duen, guztiok sentitzen eta ulertzen dugun zerbait.
Bertsoetan ageri da nola haurtzarotik fede handiko giro batean hazi zen, baina fede hura beldurrean oinarritutako erlijio heziketaren bidez transmititu zitzaion: bekatua, infernua eta Jainkoaren beldurra ziren nagusi. Horrela, erlijioak ez zion askatasunik eman, baizik eta erruaren eta beldurraren zama ezarri zion.
Xalbadorrek onartzen du bere ahulezia, eta Jainkoaren legea hautsi izanaren ondorioz bekatari sentitu dela beti, Jainkoaren errukia baino gehiago bere gaitzespena irudikatzen baitzuen.
Azken ahapaldietan, aldaketa bat somatzen da: ez daki Jaungoikoa ala bera aldatu den, baina bere fedea ez da lehen bezalakoa. Agian esperientziaren bidez ikuspegi samurrago bat garatu du, beldur hutsetik maitasunerantz doan fede baten atarian dago.
Xalbador bertsolari eta artzaina arrigarria izan zen, omenaldi asko egin zioten lehenena 1976ko azaroaren 7an izan zen. Bera beltzolari liriko eta poetikoa izan zen. Bertsolari asko ezagutzen zuen, saria askoirabazi zuen eta gehina partizipatzen zuen. Osa eguna zen eta histria asko dauke xalbador.
Xalbadorren mezua oso hunkigarria da, benetan bihotzetik ateratzen dela ematen du. Bere bertsoetan askatasuna, mina eta itxaropena agertzen dira. Nire ustez, ez du bere izenean bakarrik hitz egiten, baizik eta bere herriarena ere bada mezua. Horrek asko balio du. Erlijioak lagungarria izan daiteke pertsona batentzat, batez ere momentu gogorretan. Fedeak lagundu egiten du barrutik hobeto sentitzen eta gauzak ulertzen. Xalbadorrek agian fede horretan aurkitzen zuen indarra bere sentimenduak adierazteko. Bere estiloa oso naturala da, ez du ezer konplikatzen eta horrek asko eragiten du. Iruditzen zait oso interesgarria dela idazten duena.
Xalbadorren “Jainkoa eta ni” bertsoetan fedean izandako aldaketa bat bezala agertzen da. Beldurrezko Jainko batetik maitasunezko Jainko batera aldatzen da. Hasieran Jainkoa zigortzaile eta infernura joatearekin mehatxatzen zion, baina gero heldutasunean beste ikuspegi desberdin bat dauka, Jainkoa lagun eta errukitsu ikusten du, zintzo bizi nahi duenari beti laguntzen diona.
Nere ustez Xalbadorren mezu nagusia da:
Fedeak ez lukeela beldurrean eta gaiztotasunean oinarritu behar, baizik eta maitasunean.
Eta erlijioaren balioa:
Erlijioak pertsonari bakea, laguntasuna, maitasuna eta bizitzaren zentzua emateko balio du, beldurra edo gauz txarrak sortu ordez. Xalbadorrek hori adierazten du bere bertsoetan.
Xalbadorren “Jainkoa eta Ni” bertsoetan fedearekin izandako aldaketa adierazten du. Hasieran igerri dezake nola Jainkoa beldurgarria bezala ikusten duen, infernuaren beldurrez, baina gero maitasunez betetako Jainko bat bihurtzen da, lagun bat izango balitz bezala. Honek oso ondo irudikatzen du baita erlijioaren aldaketa urteetan zehar. Garai batean, erlijioa beldurrean oinarritzen zen, jendeak beldurra zion elizari eta Jainkoari honela inposatzen baitzuten apaiz eta elizgizonek; baina aldaketa bat gertatu zen non Jainkoaren irudikapena bortitza eta krudela izatetik pertsona lagungarria, atsegina eta barkamenaren aldekoa izatera aldatu zen; bertso hauetan Xalbadorren iritzia aldatzen doanean, aldaketa hau gertatzen denaren seinale da, eta hau adierazteko modua oso berezia iruditzen zait. Baita, bertsoetan entzun daiteke Xabierrek nola aldatzen duen bere ahotsa koplaz kopla, honela, bere sentimenduak erakusten ditu bertsoa sakontzen. Nire ustez, Xalbadorrek fedea beldurrarekin bizitzetik maitasunez bizitzera pasatzearen garrantzia erakusten du. Asko gustatu zait bertso sorta hau, mezu positiboa eta lasaigarria ematen du erlijioaren in guruan. Gainera, bertsoaren hizkera poetikoa eta sinplea da, eta nahiz eta ez dagoen euskera batuan idatzita, nahiko erraz uler daiteke esanahia. Uste dut horrelako mezuak gaur egun ere oso baliagarriak direla.
Xalbadorren bertsoetan, fedea aldaketa sakon baten bidez agertzen da. Hasieran, infernuaren beldurra eta ikararen sentimendua dira nagusi, Jainkoaren figura mehatxu eta beldur baten iturri gisa. Hala ere, aldaketa nagusia Jainkoa lagun eta babesle bezala ikusteko egokitzapena da. Fedea ez da zigor edo beldur bat, baizik eta maitasun eta konfiantza bat bilatzera doa. Xalbadorrek fedea barneko lasaitasun eta gizakiaren espirituaren transformazio gisa ikusten du.
Mezua sakona da: Jainkoaren presentzia pertsonala da, eta ez du infernuaren ikara edo beldurrik ekartzen, baizik eta maitasun eta bakea ematen ditu. Erlijioak barneko bakea, konfiantza eta esperantza ekartzen ditu. Fedea transformazio bat da, pertsonaren bizitza eta espiritua aldatzen dituena. Jainkoarekin erlazio horrek beldurra utzita, maitasun eta laguntza bilatzera eramaten du.
Erlijioaren balioa pertsonan transformazio eta autoenpresaren bidez ikus daiteke: beldurrak utzi, eta maitasuna eta bakea bilatzen dituen harreman sakon bat sortzen da Jainkoarekin.
Xalbadorren “Jainkoa eta ni” bertsoan ikus daiteke fedearen aldaketa sakona, beldurrez eta infernuaren ikaraz jositako ikuspegitik maitasunaren eta laguntasunaren esperientzia batera pasatzea. Hasieran, Jainkoa urrun ikus daiteke, beldurtzeko eta infernuko kondena irudikatzeko figura bezala. Baina pixkanaka, Xalbadorrek Jainkoaren lagun bihurtuz, beldurraren ordez konfiantza eta maitasuna nabarmentzen du. Xalbadorren mezua jendea animatzen du janikorenganako harreman pertsonala, hurbila eta errealagoa sortzeko. Ezik beldurra edo zigorraren irudikapen hutsa. Bere hitzetan fedea ez da menpekotasun edo izu egoera bat, baizik eta gure bizitzaren parte bat. Non jainkoa ez da gure kontrakoa, baizik eta laguna eta babeslea.
Xalbadorren ikuspegitik erlijioaren balioa, pertsona baten bizitza ulertzeko modua aldatu dezake, batez ere zailtasunetan eta beldurraren aurrean. Erlijioak konfiantza eta lasaitasuna eskaintzen ditu; ez zigorraren bidez, baizik eta maitasunaren eta elkar ulertzearen bitartez. Horrela, fedearen balioa bereziki handia da norberaren barneko bakea eta bizitzaren zentzua aurkitzeko bidean.
El cantautor Xalbador, Fernando Aire, transmite en sus versos la importancia de mantener a Dios presente en nuestras vidas. Nos invita a no dudar de su cercanía, incluso en los momentos en que nos sentimos más desamparados. La esencia de su mensaje es que Dios siempre está a nuestro lado, tanto en las alegrías como en las dificultades. En las letras de sus canciones, se percibe que desde temprana edad, Xalbador fue educado en la fe, lo que ha hecho que sienta un profundo amor y respeto por Dios. Esta formación religiosa también se refleja en su temor al infierno y a las consecuencias de los pecados, mostrando cómo estos valores han influido en su vida y en su obra artística.
En el bertso “Jainkoa eta ni” de Xalbador se ve cómo cambia su forma de ver a Dios y la fe. Al principio, parece tener una idea muy dura y basada en el miedo, como si Dios estuviera ahí solo para castigar o para asustar. Pero poco a poco, eso va cambiando, y empieza a ver a Dios más como un amigo, alguien cercano en quien puede confiar. Lo bueno es cómo deja atrás ese miedo y lo sustituye por cariño, confianza y una relación más sincera. Ya no es cuestión de tener fe porque “toca” o por miedo a que pase algo malo, sino porque te ayuda a sentirte acompañado, sobre todo cuando lo estás pasando mal. Xalbador nos da a entender que la religión no tiene que ser algo rígido o que dé miedo, sino algo que realmente puede aportar calma y ayudarte a encontrar sentido cuando todo parece difícil. Al final, la fe puede ser algo muy personal y valioso, no por obligación, sino porque te hace sentir mejor contigo mismo y con lo que te rodea.
Xalbador, Fernando Aire, Urepele, Nafarroa Beherean jaio zen 1920ko ekainaren 19a. Bertsolaria eta artzaina izan zen. Urepelen hil zen 1976ko azaroaren 7an, omenaldi handia egin zioten egun berean. Beste aldetik herriko bertsozaleak elkartu zituen. Ezin bertzean (1969) eta Odolaren mintzoa (1976) bertso bildumak eman zituen argitaratzea. Berak bertso asko egin zituan baino geiheina entzuten zen Jainkoa eta ni zeoze espeziala zeukan eta berak importantea zeukan bertso hori. Batyuzentzako Xalbador entzutea irakargerria zen eta beti eta beti entzuten zituen. Orain gerakoda bere ilusioa entzuteko.
Xalbadorren bertsoan ( “Jainkoa eta ni”), fedearekiko bilakaera sakona azaltzen da. Hasieran Jainkoarekiko harremana beldurretan oinarrituta agertzen da: infernua, beldurra, hoztasuna… Jainkoa urrun eta zorrotz bezala irudikatua.
Baina gero, ikuspegi hori aldatzen da. Xalbadorrek maitasunera aldatzen du: Jainkoa ez dela beldurrezko figura bat azalduz, baizik eta lagun bat, bizitzako momentu txarretan ere ondoan dagoen norbait. Poza eta bakea ematen duen zerbait bihurtzen da.
Bukatzeko, pertsonengan erlijio balio bat dagoela iruditzen zait. Hauetako bat, barne bakea eta zentzua ematen diola bizitzari sinesten dut. Beste bat, zailtasun garaian, laguntasun iturri bihurtu daiteke. Eta azkena, fedearen bidez, pertsonak bizitzaren galdera zaileei aurre egiteko prest egoteko izan daitekeela pentsatzen dut.
En los versos de ”Jainkoa eta ni” nos expresa el repentino cambio de fe de Xalbador, que una experiencia de amor y compañerismo, también se puede ver desde un punto de vista lleno de miedo y rencor. Al principio se puede ver a Dios lejos y sentirlo ajeno a nosotros, lo vemos como una figura para intimidar y juzgar nuestros errores, muchas veces nos sucede eso, que lo vemos como alguien para tenerle miedo y es un gran error no lo debemos de ver así, es un ser lleno de amor y paz, que es el amor y la paz que nos quiere dar, la paz que necesitamos nuestros corazones y el amor que merecemos y que debemos de dar a los demás.Pero poco a poco, haciendo de Xalbador amigo de Dios, va haciendo que la confianza y el amor destaquen en lugar del miedo. Xalbador anima a las personas a crear una relación personal, cercana y real con Janiko. Excepto el miedo o la mera representación del castigo. En sus palabras, la fe no es un estado de sumisión o terror, sino parte de nuestra vida. Non dios no es nuestro contrario, sino amigo e protector. Desde el punto de vista de Xalbador, es posible cambiar el valor de la religión, la manera de entender la vida de una persona, especialmente en las dificultades y frente al miedo. La religión ofrece confianza y tranquilidad, no a través del castigo, sino a través del amor y la comprensión. Por eso, el valor de la fe es especialmente alto en el camino hacia la búsqueda de la paz interior y el sentido de la vida.
Xalbador, Euskal Herri mailan oso ezaguna den gizon bat da. Bera Nafarroa behean jaio zen 1920ko ekainaren 19a. Bertsolaria zen eta horrez gain artzaina ere bazen. Urepelen hil zenean egundoko omenaldia egin zioten. Bere bertsoetan nabarmen agertzen edo jorrarzen dituen gaietako batzuk hauek ziren: bizitza, familia, baserria, fedea eta natura. Mattin Trekurekin batera, Ipar eta Hego Euskal Herriko bertsozaleak elkartu zituen. Bere bertso bildumak ere bazituen eta argitaratu ere egin zituen. Bere garaiko bertso txapelketa gehienetan artzen zuen parte; noski egundoko maila altuarekin. Xabierrek bere bertsoez gain beste bertsolari askoren bertsoak ere kantatu zituen adibidez: Xenpelar, Bilitx, Elizanburu, Etxahun, Otaño, Txirrita, Basarri, Uztapide, Xalbador eta Lazkao Txiki.
Oso ezaguna da Euskal herri mailan Xalbadorren istorioetako bat. Bertso txapelketa batean hasiera batean bere herriko hizkuntzarekin kantatzen ari zen bitartean denak txistu egiten hasi zitzaizkion. Geroago Bere bertsoa bukatu zuenean denen partetik egundoko txalo zaparrada erori zitzaion.
Xalbador oso esanguratsua izan zen euskal herri mailan eta oraindik ere bada
Xalbador, Urepeletik zetorren bertsolari handi eta poetikoa, “Jainkoa eta ni” bertsoetan bere fedearekin izandako aldaketa handia azaltzen du. Hasieran Jainkoarekin zuen harremana beldurrean oinarritzen zen: infernua, zigorra, errua… baina denborarekin aldaketa bat bizitzen du eta Jainkoa ez du gehiago beldurrezko zerbait bezala ikusten, baizik eta lagun bezala, hurbil, maitekor eta barkatzaile.
Oso hunkigarria da nola hitz egiten duen Jainkoaz, lehen hotz eta urrun sentitzen zuena, gero bere ondoan sentitzen duela. Aldaketa horrek fedearen balioa erakusten du: ez derrigorrezko gauza gisa, baizik eta laguntza eta bakea ematen duen zerbait bezala.
Niri gehien gustatu zaidana da mezua oso zintzoa dela, ez du fede perfektu eta magikorik erakusten, baizik eta prozesu bat, barne borroka bat, eta azkenean benetako lasaitasun batera heltzea. Xalbadorrek bere bihotzaren barrena erakusten du bertso horietan.
Uste dut erlijioak pertsona bati lagundu diezaiokeela barruko bakea aurkitzen, batez ere sufrimendu edo zalantza garaian. Baina garrantzitsuena da fedea ez izatea beldurrezkoa, baizik eta maitasunezkoa, Xalbadorrek bukaeran sentitzen duen bezala.
Xalbador (1920–1976) bertsolari eta artzain bat izan zen, bizitzari, familiari, fedeari eta naturari buruzko bertso liriko eta malenkoniatsuengatik ezaguna. Bi bilduma argitaratu zituen eta Iparraldeko eta Hegoaldeko bertsolariak batu zituen. “Jainkoa eta ni” poeman, fedearen aldaketa bat adierazten du, beldurretik maitasunera igaroz, Jainkoa lagun gisa ikusiz. Bere mezuak erlijioa maitasun eta laguntasun iturri gisa erakusten du, ez beldurraren iturri gisa.
Xalbadorren bizitzan eta bertsoetan ikus daiteke fedea oso garrantzitsua izan zela berarentzat. Hasieran Jainkoa beldurrez ikusten zuen, zigorraren beldur zelako. Baina denborarekin hori aldatu egin zen, eta Jainkoa lagun eta babesle bezala ikusten hasi zen. Horrela, lasaitasuna eta barne bakea sentitu zituen. Niri iruditzen zait erlijioak pertsona askori lagundu diezaiokeela barruan sentitzen dutena hobeto ulertzen, batez ere momentu gogorretan. Askorentzat fedea indar eta esperantza iturri bat da. Uste dut bakoitzak bere modura bizi duela erlijioa, eta ez dela guztientzat berdina. Baina, hala ere, askorentzat oso lagungarria eta garrantzitsua izan daiteke ondo sentitzeko eta bizitzari aurre egiteko.
Xalbador, Esukal Herriko bertsolari onenetakoa izan zen eta horregatik, sari asko jaso zituen bere bizitzan. Oso pertsona ona izan zen.
Bertsolari txapelketa batean, jendeak txistuka hasi zitzaion ez zutelako ulertzen esaten zuen ezertxo ere. Baina gero, esan zuen, jendearen aurrean, beraien problema zela ez bazuten ulertzen, bera, bere herriko euskaraz ari zelako abesten, baina nahi eta haiek txistu egin, asko maite eta apreziatzen zituela.
Hortaz aparte, Jainkoa eta Ni bertsoan, erlijiori buruz hitz egiten du, berak jainkoarekin dun “erlazioa” edo komunikazioa, baita nola sentitzen du berak ere. Sentimenduak, esperientziak…
Xalbadorrek Jainkoarengan sinisten zuela argi dago. Hori esaldi batzuk irakurtzerakoan konturatu naiz: “Jainko maitea, ordu zen noizbait lagunak egin gintezen.” Berak ez du Jainkoa edozein pertsona bezala ikusten, bere laguna bezala ikusten du. Hori oso garrantsitsua dela iruditzen zait, garrantsitsua delako zure iritzia ematea, eta jainkoa lagun bezala ikustea ere garrantsitsua iruditzen zait. Bertsoa ez zait oso ulergarria iruditzen nire ikuspuntutik. Hainbat aldiz irakurri behar izan dut ulertzeko, eta oraindik ez dakit oso ondo zein den mezu printzipala. Galdu egin naiz askotan, baina, hala ere, oso bertso interesgarria iruditzen zait, oso bertso gutxi daudelako Jainkoari buruz. Bere idazteko era oso aberatsa da, eta asko gustatzen zait nola idazten duen.
Xalbador, Urepelen jaioa, herriaren ahotsa izan zen bertsolari aparta.
Bere bertsoekin emozio sakonak eta bizitzari buruzko gogoetak egiten zituen.
Artzain zen.
Euskararekiko maitasunak eta euskal nortasunaren defentsak markatu zuten bere ibilbidea.
1967ko txapelketako une historikoan parte hartu zuen, justiziaren ikur bihurtuz.
Xalbadorrek ez zuen soilik kantatzen, justiziaren alde borrokatzen zuen hitzez, biolentziaren beharrik gabe.
Garai gogorretan euskararen aldeko erresistentziaren sinbolo bihurtu zen.
Gaur egun ere, bere ondarea bizirik dago euskal herritarren oroimenean.
Xalbador, Fernando Aire, 1920an jaio zen Urepelen eta 1976an hil zen egun berean omenaldia egin ziotenean. Bertsolari zen. Bere mezua oso ona, maitasunean oinarritua. Erlijioak pertsona bati bakea, itxaropena eta barneko sendotasuna ematen du. Herriko bertsozaleak elkartu zituen. Ezin bertzean (1969) eta Odolaren mintzoa (1976) bertso bildumak eman zituen argitara.
Xalbador 1920ko 1920ko ekainaren 19an jaio zen Urepelen eta 1976ko azaroaren 7an hil zen bertan. Artzaina eta bertsolaria izan zen. Parisen eta Estatu Batuetan ere kantatu izan ditu bere bertsoak. 967ko Euskal Herriko Bertsolari Txapelketan bigarren geratu zen, eta bertan entzundako txistuak bereziki gogoan geratu ziren. Bere bertsoetan gai nagusiak hauek izan zien: bizitza, familia, baserria, fedea eta natura. Xalbadorrek hasierako agurra kantatu zuen publikoaren aurrean. Epaileen erabakia irakurri ondoren, publikoak ez zuen gustura hartu eta txistuak luze jo zituzten. Xalbadorrek bertsoa ezin osatu aritu zen, baina azkenerako publikoaren txistuak txalo bihurtu ziren. albadorrek bizitzan zehar hainbat zailtasun eta mehatxu jasan zituen, bere bertsoetan askotan islatzen zirenak. Bere bertso estilo sakon eta lirikoak, Behe Nafarroako hizkerarekin batera, mendebaldeko bertsozale arruntetik urrundu egiten zuten, eta horrek zailtasunak ekar zitzakeen bere lana zabaltzeko. Hala ere, Xalbadorrek bere bizitzako mehatxu eta oztopoak gainditu zituen, eta gaur egun euskal kulturaren ikur bihurtu da
Xalbadorren “Jainkoa eta Ni” bertsoetan fedearekin izandako aldaketa adierazten du. Hasieran igerri dezake nola Jainkoa beldurgarria bezala ikusten duen, infernuaren beldurrez, baina gero maitasunez betetako Jainko bat bihurtzen da, lagun bat izango balitz bezala. Honek oso ondo irudikatzen du baita erlijioaren aldaketa urteetan zehar. Garai batean, erlijioa beldurrean oinarritzen zen, jendeak beldurra zion elizari eta Jainkoari honela inposatzen baitzuten apaiz eta elizgizonek. Bukatzeko, pertsonengan erlijio balio bat dagoela iruditzen zait. Hauetako bat, barne bakea eta zentzua ematen diola bizitzari sinesten dut. Beste bat, zailtasun garaian, laguntasun iturri bihurtu daiteke. Eta azkena, fedearen bidez, pertsonak bizitzaren galdera zaileei aurre egiteko prest egoteko izan daitekeela pentsatzen dut.
Xalbador “Jainkoa eta ni” bertsoaren bidez fedea azaltzen digu. Xalbador bertsolaria zen eta kristau sutsua, bereak kristautasuna zabaltzeaz gain fedea zabaldu nahi zuen. Bere bertsoetan kristautasuna ikus dezakegu. Horregatik, bere burua oinarritzat hartzen du bizitzan gertatu zitzaion aldaketei erantzun bat bilatzeko. Aldaketa hauen eskerrak jesusi adierazten dizkio esaten baitu aldaketa hauek gabe bera ez zela orain den pertsona izango eta zeruko edertasunak egiten duela guztia bizitza eder bat izatea. Garrantzitsua da fedea momentu onetan eta zailetan izatea. Zergatik balio handi bat du erlijioak pertsonengan.
Xalbador, 1920ko ekainaren 19 an jaio zen Urepelen eta bertan hil zen 1976ko azaroaren 7an. Bertsolaria eta artzaina izan zen. Fernando Aire zuen izena baina Xalbador izenez ezaguna zen. 1967ko Bertsolari Txapelketa Nagusian parte hartu zuen eta bigarren amaitu zuen. Txapelketako protagonista izaten bukatu zuen berak nahi gabe, bertsoa botatzen hasi zenean publikoak txistuka hasi zen bere euskalkia ez baitzen ondo ulertzen. Bertsolari politiko eta lirikoa, seriotasuna eta malenkonia ordezkatu zizan zituen. Pertsona oso feduduna zen eta betidanik esan du kristaua zela. Horregatik, bere pertsoetako gaiak: fedea, bizitza, natura, baserra eta familia izaten ziren. Bere sentimenduak bertsoen bitartez adierazten zituen horrela, bere fedea publikoarengara iristeko erreztasuna zuen.
Xalbador euskal poeta izan zen, 1920an jaio eta 1976an hil zena. Poema asko idatzi zituen euskaraz eta bere lana oso garrantzitsua da euskal kulturarentzat. Bere idatziek naturari, landa-bizitzari eta bere lurraldeko tradizioei buruz hitz egiten dute. Bizitza erraza izan zuen arren, bere poesiak ospetsu egin zuen. Gaur egun jende askok gogoratzen du bere talentuagatik eta euskal hizkuntzarekiko duen maitasunagatik. Bere legatuak bizirik dirau liburuetan eta euskal literatura baloratzen dutenen bihotzean
Xalbador Urepelen (Nafarroa behera) jaio zen 1920ko ekainaren 19an eta 1976ko azaroaren 6an hil zen. Familia pobre batean jaio zen garaiko beste familia asko bezala. Bera artzain eta oso bertsolari ona izan zen. Hiru aldiz geratu zen laugarren euskal herriko txapelketan eta beste behin bigarren egin zuen. Nahiz eta oso ona izan zen bertsoetan ohiu eta txistu asko jaso zituen ahin zuzen 1967ko bertsolari txapelketan, gendeak ez zuelako bere euskara ulertzen, bere euskalkia Nafarroa beherakoa zenez eta publikoa ez zuenez onatur hura txistu eta ohiu egin zioten. Hil zenetik aurrera ere omenaldi asko egin dizkiote. Bere garaian egindakoagatik gaur egun eskertu eginten da euskal herriarengatik egin zuena.
Bertsoari dagokionez, bere iksupuntuntutik abestenn du erlijio edo Jaungoikoari buruz. Bertan esaten du nola beldurra zion jaikoari egindako pekatuengatik eta abar baina nola azkenean jainkoaren gan sinisten zuela esaten du. Berak esaten du Jaungoikoa lagun bezala ikusten duela, baikoitzak bere ikuspuntua duela erakusten du honek.
Xalbadorrek “Jainkoa eta ni” bertsoetan bere fedea nola aldatu den kontatzen digu. Hasieran, Jainkoa beldurrez ikusten zuen: infernua, zigorrak eta hoztasuna sentitzen zituen. Baina gero, Jainkoa lagun bezala ikusten hasi da. Ez du beldurra sentitzen, baizik eta maitasuna eta lasaitasuna.
Xalbadorren mezua da fedea ez dela izan behar beldurraren gainean, baizik eta maitasunean. Jainkoarekin harremana laguntasunez eta konfiantzaz eraiki daiteke.
Erlijioak pertsona bati bakea eta indarra eman diezaioke. Bizitzako une zailak eramaten laguntzen du, eta norbere barruko mundua ulertzen eta sendatzen lagun dezake.
Xalbadorren mezua deskribatzeko bai esango nukeela fedez beterik dagoela bere mezua eta garrantzitsua dela. Bertsolaria izan zen bere bizitzan eta gaur egun baditugu bere bertsoak jasota. Fedea zabaldu nahi du. Berarentzat kristautasuna garratzitsua ikusteaz gain, fedeari ere garrantzia ematen dio eta jauna laguntzat hartzera laguntzen du.
Euskal kulturan ekarpen handia egin du bertsolaritza eta kanta munduan. Fedea izatean momentu on zein zailetan oso garrantzitsua dela berarentzat nabari da fedeak asko lagunduko diolako nabari da.